Sistemi kardiovaskular

Në këtë kapitull përshkruhen barnat më të përdorshme në trajtimin e çrregullimeve kardiovaskulare. Edhe- pse ndryshojnë shumë nga njëri tjetri ato mund të klasifikohen në bazë të veprimit të tyre në:

ACE-inhibuesit, e enzimës konvertuese të angiotenzinës.

Përdoren kryesisht në insuficiencën kardiake, hipertension dhe infarkt. Kanë veprim të mirë dhe tolerohen relativisht lehtë.

Antiaritmikët, janë barna që përdoren në trajtimin e aritmive. Një pjesë e tyre si beta bllokuesit, digoksina, lidokaina përveç veprimit antiaritmik kanë edhe veprime tjera të rëndësishme dhe përveç shfrytëzimit të tyre kundër aritmisë gjejnë aplikim klinik edhe në shumë çrregullime tjera.

Antikoagulantët, përdoren në trajtimin dhe profilaksën e çrregullimeve trombo-embolike. Grupet kryesore janë antikoagulantët direkt dhe indirekt. Të parët inhibojnë koagulimin e gjakut duke fuqizuar veprimin e antitrombin III-shit i cili inhibon faktorët e koagulimit të aktivizuar si trombinën (IIa) dhe faktorin Xa, kurse antikoagulantët indirekt veprojnë në sintezën e faktorëve të koagulimit ( e varur nga vitamina K) siç janë: protrombina, faktorët VII, IX, X dhe proteina antikoaguluese C dhe kofaktorit të saj proteinës S.

Antiagreguesit e trombociteve, këto barna zvogëlojnë agregimin e trombociteve dhe përdoren në parandalimin e çrregullimeve trombo-embolike te pacientët të cilët kanë përjetuar infark, iskemi ose anginë jostabile si dhe të pacientët me rrezik të lartë ndaj këtyre çrregullimeve.

Beta bllokuesit, janë antagonist konkurues të receptorëve beta adrenergjik dhe përdoren në trajtimin e çrregullimeve kardiovaskulare si hipertension, angina pectoris, aritmi, dhe infarkt të miokardit. Disa gjejnë përdorim në trajtë pikash për sy, për të ulur shtypjen e ngritur intraokulare në glaukomë. Dallojnë për nga afiniteti i tyre për beta₁dhe beta_2. Receptorët, beta₁ gjenden kryesishtnë zemër kurse beta₂ në bronke, në enët përferike të gjakut, në mitër dhe në pankreas. Përderisa propranololi vepron në të dy llojet e receptorëve beta₁dhe beta_2,barnat tjera, si atenololi, kanë afinitet vetëm për beta₁receptorët dhe quhen kardioselektiv.

Bllokuesit e kanaleve të Ca, gjejnë përdorim, kryesisht në trajtimin e angina pectoris dhe hipertensionit. Disa përdoren edhe si antiaritmik. Ato ihibojnë fluksin e Ca brenda qelizës, i cili është përgjegjës për mbajtjen e fazës së platosë së potencialit të veprimit, kështu që ndikohen qelizat e enëve të gjakut, miokardit dhe qelizat përbrenda nyjes SA dhe AV. Efektet kryesore të tyre janë dilatimi i arterieve koronare, përferike si dhe i arterioleve; veprim negativ inotrop, ngadalësim i përçimit AV etj.

Antihipertenzivët me veprim qendror, janë agonistë të alfa₂ adrenoreceptoëve, stimulimi i këtyre receptorëve në SNQ rezulton me rënien e tonusit simpatik dhe ulje të shtypjes së gjakut.

Simpatomimetikët,

stimulojnë në mënyrë të drejtëpërdrejtë ose indirekt receptorët adrenergjikë dhe japin efekte të shumta në varësi nga receptorët e prekur. Stimulimi i alfa₁ receptorëve jep kontraktim të muskulaturës së lëmuar që qon në vazokonstrikcion dhe si rrjedhojë në hipertension. Stimulimi i beta₁ receptorëve jep efekt inotrop pozitiv kurse stimulimi i beta ₂ receptorëve jep relaksim të muskulaturës së lëmuar pra vazodilatim. Simpatomimetikët kanë përdorim të gjërë, mirëpo, në çrregullimet kardiovaskulare përdoren kryesisht për veprimin në alfa₁dhe beta₁ receptorët, për të dhënë një mbështetje hemodinamike në trajtimin e insuficiencës akute të miokardit dhe në shok.

2.1 BARNAT ME VEPRIM POZITIV INOTROP

Inotropët

Mekanizmi i veprimit:

Glukozidet e digitalisit ushtrojnë veprimin e vet inotrop përmes inhibimit të pompës të Na/K ATP-azës në membranën e qelizës. Inhibimi i kësaj pompe lejon hyrjen e Na ekstracelular në brendi të qelizës kardiake. Na intracelular pastaj këmbehet për Ca ekstracelular dhe tërë kjo rezulton me rritjen e koncentrimit të Ca intracelular. Sasia e shtuar e Ca intracelular besohet se është veprimi kryesor terapeutik i digitalisit. Rritja e koncentrimit të Ca krijon një ambient relativ acidik gjë që implikon këmbimin jonik Na/Ca. Krahas veprimit inotrop, digitalisi zvogëlon përqueshmërinë, e zgjatë periudhën refraktare dhe e rrit tonusin vagal dhe tërë këto reduktojnë frekuencën ventrikulare si dhe shpjegojnë veprimin e dobishëm “antiaritmik” të digitalisit.

Dopamina, prekursori metabolik i noradrenalinës dhe i adrenalinës, shkakton lirimin e noradrenalinës nga terminalet nervore. Efektet klinike të saj janë në korelacion me koncentrimin dhe shpejtësinë e dhënies me infuzion. Në sistemin kardiovaskular, receptorët e dopaminës janë të ndarë në D₁dhe D₂ receptorë, dhe dopamina egzogjene i stimulon që të dyjat. Gjatë administrimit të dozave të vogla (1.5-2 mg/kg/min) dopamina vepron kryesisht në receptorët dopaminergjikë që ndodhen në vazat renale, mezenteriale, koronare dhe ate cerebrale e që rezulton me vazodilatacion. Efekti klinik më i madh i këtij veprimi shprehet me rritjen e qarkullimit renal të gjakut. Gjatë administrimit të dozave mesatare terapeutike (2-10 mg/kg/min) dopamina stimulon poashtu receptorët beta₁-adrenergjik, që rezulton me rritjen e punës kardiake ndërsa në të njëjtën kohë perzistojnë efektet vazodilatatore të induktuara nga stimulimi i receptorëve dopaminergjik. Në dozat e mëdha (>10 mg/kg/min) predominon agonizmi alfa-adrenergjik gjë që rezulton me rritjen e rezistencës periferike vaskulare dhe vazokonstrikcion renal. Është interesant se fenoldopami dhe bromokriptina, agonistët selektiv të D₁ dhe D₂-receptorëve e zvogëlojnë TA tek pacientët hipertenziv.

Edhe pse dobutamina konsiderohet në rradhë te parë agonist beta₁-adrenergjik, ajo përmban poashtu beta₂ dhe alfa₁ efekte stimulatore. Tërë farmakologjia e këtij medikamenti është pasqyrim i kombinimit të beta agonizmit të (+) izomerit dhe alfa agonizmit më pak potent të (-) izomerit të komponimit racemik primar. Stimulimi i beta₁receptorëve adrenergjik predominon dhe rrit kontraktilitetin miokardial dhe vëllimin goditës me efekt kronotrop modest gjë që rezulton me rritjen e punës së zemrës. Efektet sekondare hemodinamike të dobutaminës janë zvogëlimi i rezistencës vaskulare sistemike (afterload) dhe i presionit mbushës ventrikular (preload). Në dallim prej dopaminës, dobutamina nuk stimulon receptorët dopaminergjik e as nuk shkakton lirimin e noradrenalinës nga terminalet nervore simpatike.

Inodilatatorët si p.sh. fosfodiesterazë III (PDE III) inhibuesit, amrinoni (p.sh. inamrinone ) dhe milrinoni në mënyrë simultane rrisin (efekt sekondar i veprimit inotrop) dhe zvogëlojnë (efekt sekondar i veprimit vazodilatator) presionin e mbushjes, preload (ngarkesën vëllimore, sistolike) dhe afterload (ngarkesën diastolike). Edhe pse jo tërësisht e kuptuar, besohet se inodilatatorët inhibojnë izoenzimin përgjegjës për degradimin e AMP-ciklike. Inhibimi i izoenzimit PDE III rezulton me rritje të koncentrimit intracelular të AMP-ciklike. Është interesant të përmendet se PDE III është prezent në qelizat e miokardit dhe muskulaturën e lëmuar të enëve të gjakut në koncentrim të lartë. Si dhe tek inotropët tjerë, AMP-ciklike e rritur, rrit kontraktilitetin e miokardit, indeksin kardiak, kompliansën diastolike dhe vëllimin goditës dhe të gjitha këto shkaktojnë rritje minimale të frekuencës. Inodilatatorët poashtu mund të ndryshojnë lirimin ose/dhe marrjen e Ca nga ana e retikulumit sarkoplazmatik, ngrisin senzitivitetin e proteineve kontraktile ndaj Ca, ose aktivojnë kanalet e Na të varura nga Ca por për të gjitha këto mekanizma nevojiten studime të mëtutjeshme. Kjo kaskadë biokimike në stadin e vetë të fundit e zvogëlon kërkesën e miokardit pë O₂, rezistencën vaskulare sistemike, si dhe ngarkesën diastolike dhe atë sistolike. Është e qartë se agjenti farmakologjik i cili mund të sigurojë një profil të tillë hemodinamik, sidomos nëse nuk tregon efekte anësore gjatë përdorimit afatgjatë është medikament premtues në trajtimin e IKZ(insuficiencës kronike të zemrës) ose të gjendjeve të zgjedhura të punës së zvogëluar të zemrës. Aktualisht, rekomandohet që përdorimi i inodilatatorëve të bëhet në periudhë afatshkurtër me qëllim të parandalimit të zhvillimit të tahifilaksës ose/dhe të efekteve anësore.

DIGOKSINA

Indikacionet:

Insuficienca kardiake, aritmia supraventrikulare (veçanërisht fibrilim atrial), tahikardi paroksizmale atriale.

Kundërindikacionet:

Te pacientët me ndjeshmëri të lartë në bar, bllok i plotë kardiak, bllok i pjesshëm A-V, bradikardi e rëndë sinusale. Injekcionet e kripërave të kalciumit janë të kundërinduktuara gjatë mjekimit me digoksinë sepse mund shkaktojnë aritmi serioze.

Veprimet anësore:

Anoreksi, të vjellja, diarre, dhembje abdominale, çrregullime në të pamur, dhembje të kokës, lodhje, përgjumje, konfuzion, deliri, halucinacione, aritmi, reakcione në lëkurë dhe gjinekomasti.

Dozimi:

Të rriturit: digjitalizim i shpejtë (24-36 orë), 1-1.5 mg në 24 orë, në doza të ndara; digjitalizimi më pak urgjent (3-5 ditë); 0.75-1.5mg në ditë, në doza të ndara, deri sa të arrihet kompensimi. Doza mbajtëse, 0,25-0.75 mg në ditë, në doza të ndara.

Fëmijët nën 10 vjeç: digjitalizim i shpejtë (24-36orë), 0.025 mg/kg, në intervale të përshtatshme, deri sa të arrihet kompensimi.

Fëmijët mbi 2 vjeç: 0.02-0.04mg/kg dy javë.

Fëmijët deri në dy vjeç: 0.03-0.05mg/kg.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 0.125 mg, 0.25 mg, 0.5 mg.

Kapsulla: 0.05 mg, 0.1 mg, 0.2 mg.

Injekcione: 0.1 mg/mL (pediatrike), 0.25 mg/mL.

DOPAMINA

Indikacionet:

Shok kardiogjen në infarkt ose ndërhyrje kirurgjike në zemër.

Kundërindikacionet:

Takiaritmi, feokromocitomë.

Veprimet anësore:

Vjellje, vasokonstrikcion perferik, hipotension, hipertension, tahikardi.

Dozimi:

Me rrugë I.V.: me perfuzionim, në fillim

2-5 mikrogram/kg/minut. Perfuzionimi mund të rritet nga 1 deri në 4 mikrogram/kg/minut, në interval kohor prej 10 deri në 30 minuta.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 40mg/mL në ampula prej 5mL

IZOPRENALINA

Indikacionet:

Blloku kardiak, bradikardia e rëndë.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tahikardi të zhvilluar nga intoksikimi me digitale, aritmi, angina pectoris.

Veprimet anësore:

Tahikardi, aritmi, hipotension, tremor, kokëdhembje.

Dozimi:

I.V. infuzion: 0.5-10 mikrogram/minut.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 20 mikrogram/mL në ampula prej 10 mL.

2.2 DIURETIKËT

Diuretikët

Mekanizmi i veprimit:

Përveç manitolit dhe agjentëve tjerë osmotikë, të gjithë diuretikët ndikojnë në transportin e elektrolitëve në epitelin e nefronit.Tiazidet inhibojnë reapsorbimin e Na në nivelin kortikal dhe ate në pjesën e nefronit të vendosur distalisht nga ansa e Henleut.Tiazidet e ushtrojnë veprimin e tyre nga ana luminale e membranës së nefronit, pra ata së pari duhet të filtrohen për të mundur të veprojnë. Metolazoni, tiazidi me potencë të lartë dhe kohë të gjatë të veprimit përpos në tubujt distal mund të veprojë edhe në ato proksimal. Jo si tiazidët tjerë, metolazoni e mban efektivitetin e vetë edhe kur filtrimi glomelural është i ulët, dhe kjo mund të spjegohet me vendveprimin e tij në pjesët proksimale, ose më mirë të thuhet, potenca e tij e lartë demonstrohet me aftësinë e tij depërtuese në vendin e veprimit edhe kur filtrimi glomelural është i dëmtuar.

Inhibuesit e karboanhidrazës e pengojnë veprimin e saj jo vetëm në korteksin renal por edhe në sy duke e redukuar prodhimin e humor aquosus si dhe në SNQ ku shkakton zvogëlimin e prodhimit të likuorit cerebrospinal. Në veshkë, barnat siç është acetazolamidi potencojnë klirensin e Na dhe bikarbonateve. Në tubujt distal vjen deri tek humbja e K gjatë tentimit të tij të rikthejë Na e filtruar.

Veprimi i diuretikëve të ansës mund të jetë i ndërmjetësuar me anën e disa mekanizmave që janë prezente brenda pjesës së trashë, medulare të ansës ascendente. Këtu bëjnë pjesë: (a) pengimi në kotransportin e Na-K-2Cl jonit në sipërfaqen luminale, (b) pengimi i Na-K pompës dhe (c) këmbimi i anioneve. Derisa furosemidi me gjasë vepron në të gjitha këto pikat, bumetanidi dhe torsemidi janë specifik për Na-K-2Cl sistemin e kotransportit. Acidi etakrinik poashtu vepron në pikën e Na-K-2Cl kotransportit por ndoshta me një mekanizëm që dallon nga veprimi i 3 diuretikëve të tjerë të ansës.

Kombinime të ndryshme të barnave mund të krijojnë një efekt të fuqishëm diuretik. Ndoshta kombinimi më i njohur i diuretikëve është metolazoni me diuretikët e ansës. Përdorimi simultan i metolazonit me diuretikët e ansës shkakton humbje ekstenzive të lëngjeve dhe të elektrolitëve si pasojë e veprimit inhibues në dy pika sekvenciale brenda nefronit. Ky kombinim përdoret atëherë kur efekti i diuretikëve të ansës është më i vogël se sa dëshirohet. Efekt i ngjajshëm mund të arrihet kur kombinohen tiazidet tjera me diuretikët e ansës nëse klirensi i kreatininës nuk është aq i dëmtuar sa të pamundësohet arritja e tiazidit në vendin e veprimit.Në rastet kur filtrimi glomelural është i dobët disa klinicistë e përdorin manitolin-diuretik osmotik me qëllim të përfitimit të një koncentrimi më të lartë të diuretikut të ansës në vendin e veprimit.

AMILORIDI

Indikacionet:

Është diuretik i dobët, ruajtës i kaliumt, për këtë arsye përdoret si mjekim alternativ në vend të shtesave me kalium, kur përdoren diuretikët tiazidik ose të ansës së Henleit. Përdoret te hipertensioni si dhe edemat.

Kundërindikacionet:

Pacientët me nivel të kaliumit të rritur në serum.

Veprimet anësore:

Dhembje koke, plogështi, marramendje, encefalopati, hipotension ortostatik, nause, anoreksi, diarre, anemi aplastike, hiperkalemi etj.

Dozimi:

Doza e zakonshme 5 mg në ditë, mund të rritet deri në 10 në rast nevoje. Dozimi maksimal 20 mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta : 5 mg.

BUMETANIDI

Indikacionet:

Edema nga insuficienca kongjestive e zemrës, ciroza e mëlqisë, insuficienca e veshkeve, sindromi nefrotik, edema akute e mushkërive dhe edema tek shtatzanat si dhe për rritjen e diurezës tek intoksikacionet me barbiturate dhe salicilate.

Kundërindikacionet:

Koma hepatike, anuria si dhe tek mungesa e elektroliteve. Është i kontraindikuar edhe tek pacientët me tejndjeshmëri të njohur në bar apo në sulfonamide.

Veprimet anësore:

Pështirosje, vjellje, ginekomasti, spazmë muskulare, hipokalemi, vertigo, kokëdhimje, hipotension, tharje e gojës diarre, dhembje abdominale, oliguri.

Dozimi:

Të rriturit: 0.5-2 mg P.O. një herë në ditë. Nëse nuk arrihet efekti i dëshiruar mund të jepet doza e dytë apo e tretë në 4 deri 5 orë. Doza maksimale është 10 mg në ditë. Mund të administrohet parenteralisht, në fillim 0.5 deri 1mg I.V. apo I.M. Nëse nuk arrihet efekti i dëshiruar atëherë administrohet doza e dytë dhe e tretë në interval 2 deri në 3 orë. Doza maksimale 10 mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 0.5mg, 1mg, 2mg

Injekcione: 0.25mg/mL

FUROSEMIDI

Indikacionet:

Edemat që shoqërojnë insuficiencën kardiake kongjestive, cirozën hepatike, sëmundjet e veshkeve. Indikohet edhe te edemat pulmonare akute, te helmimet më barbituratet. Është i efektshëm te hipertensioni në kombinim me antihipertensivët.

Kundërindikacionet:

I kontraindikuar në pacientët me tejndjeshmëri në bar, anuri, insuficiencë renale, tremujori i parë i shtatzanisë.

Veprimet anësore:

Dehidrim, çrregullime të balancit të lëngjeve dhe elektrolitëve, hiponatremi, alkalozë hipokloremike dhe hipokalemike, çrregullime gastrointestinale, alergji, ekzantema, trombocitopeni, agranulocitozë, leukopeni, anemi plastike, hiperglikemi, glukozuri, hiperurikemi, marramendje, dhembje koke, pankreatit, spazm muskulor, hipotension postural.

Dozimi:

Oralisht: në edema, në fillim përdoren 40 mg, në mëngjes. Doza mbajtëse është 20 mg në ditë ose 40 mg, një ditë po, një ditë jo. Në edemat rezistente doza mund të rritet deri në 80 mg. Te fëmijët: 1-3 mg/kg masë trupore në ditë. Në oliguri mund të përdoren 250 mg në ditë.

I.M., I.V.(me injektim të ngadalshëm): në fillim përdoren 20-50 mg. Fëmijët: 0,5-1,5 mg/kg të masës trupore deri në një dozë maksimale ditore prej 20 mg në ditë. Në oliguri I.V. në fillim: 250 mg për 1 orë në rast nevoje mund të përdoren 500 mg në 2 orë si dhe 1g pë 4 orë. Nëse nuk arrihet rrezultati mund të paraqitet nevoja për dializë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 40 mg

Injekcione: 10 mg/mL në ampula 2 mL.

HIDROKLOROTIAZIDI

Indikacionet:

Edemat në rastet me insuficiencë kardiake kongjestive, në sëmundje të veshkeve, si sindromi nefrotik, me cirozë të mëlqisë; tek hipertensioni i vetëm ose në kombinim më antihipertensiv.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tejndjeshmëri në bar, anuri, insuficiencë renale, gutë, insuficiencë e rëndë hepatike, hipokalemi, hiponatremi, hiperkalcemi dhe hiperurikemi.

Veprimet anësore:

Diarre, konstipacion, anoreksi, dhembje koke, çrregullime të gjumit, hipotension postural, aritmi, urtikarie, fotosenzibilizim, çrregullime të të pamurit, trombocitopeni, çrregullime të elektrolitëve e të metabolizmit.

Dozimi:

20-30 mg në një dozë në orët e para të mëngjesit. Në raste të rënda mund të përdoren 50-100 mg në ditë. Që të arrihet një diurezë e kënaqshme këshillohet përdorimi me ndërprerje: pas 2-3 ditë ndërprehet mjekimi për disa ditë pastaj doza duhet ulur duke zgjatur intervalin e dhënies 1-14 ditë. Në edemat: doza fillestare është 50-100 mg në ditë. Në hipertension mjafton doza prej 25-50 mg në ditë. Doza mbajtëse 25-75 mg në ditë. Te fëmijët: 2 mg/kg të masës trupore në ditë, të ndarë në dy doza.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 25 mg, 50 mg.

INDAPAMIDI

Indikacionet:

Hipertensioni, edema.

Kundërindikacionet:

Anuria, hipersenzitiviteti ndaj preparateve me prejardhje nga sulfonamidet.

Veprimet anësore:

SNQ: kokëdhembje, shqetësim, mundim, dobësim, marramendje, anksiozitet, depresion, agjitacion.

SKV: humbje e vëllimit, dhe dehidrim, hipotension ortostatik, palpitacione, aritmi, vaskulit.

SGI: nauze, anoreksi, vjellje, dhembje abdominale, diarre, konstipacion.

SUGJ:nokturi, poliuri, urinim frekuent, impotencë.

Lëkura: ekzantemë, prurit, urtikari, flesh.

Të tjera: shtangime muskulare, hiperurikemi asimptomatike, disbalans fluido-elektrolitik, hiponatriemi dhe hipokloremi dilutive, alkalozë metabolike, hipokalemi, humbje peshe.

Dozimi:

1.25-5 mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 1.25 mg, 2.5 mg.

Tableta : 1.5 mg (me lirim të ngadalësuar të substancës aktive).

MANITOLI

Indikacionet:

Parandalimi dhe mjekimi i oligurisë tek insuficienca renale; ulje e presionit intrakranial dhe trajtimi i edemës së trurit; ulje e presionit intraokular dhe për trajtimin e helmimeve.

Kundërindikacionet:

Kongjestionet pulmonare, edemat pulmonare, hemoragji intrakraniale, insuficienca kardiake kongjestive.

Veprimet anësore:

Vjellje, dhembje koke, marramendje, ethe, tahikardi, dhembje gjoksi, hiponatremi, dehidrim, turbullim i të pamurit, konvulzione, urtikarie, edemë pulmonare,

Format farmaceutike dhe dozat:

Tretësirë për infuzion: 10%, 20% ,250 mL dhe 500 mL.

METOLAZONI

Indikacionet:

Edemat kardiake dhe renale.

Kundërindikacionet:

Anuri, komë hepatike ose prekomë, hipersenzitiviteti ndaj tiazideve ose derivateve tjera të sulfonamideve.

Veprimet anësore:

SNQ: mundim, kokëdhembje, dobësi, parestezione, përgjumje, depresion, anksiozë, çrregullime të të pamurit.

SGI: anoreksi, nauze, pankreatit,vjellje, konstipacion, dhembje abdominale.

SUGJ: nokturi, poliuri, urinim frekuent, impotencë.

SKV: dehidrim, hipotension ortostatik, palpitime, vaskulit, nivel i rritur i holesterolit.

Hematologjike: anemi aplastike, agranulocitozë, leukopeni.

Hepatike: hepatit, ikter.

Lëkura: dermatit, fotosenzitivitet, ekzantemë, purpurë, urtikarie, prurit.

Të tjera: hiperglikemi, dëmtim i tolerancës së glukozës, disbalancë e elektroliteve dhe e lëngjeve, hipokalemi, hipomagnezemi, hiponatremi dhe hipokloremi dilutive, alkalozë metabolike, hiperkalcemi, shtangime muskulare.

Dozimi:

Edema: 5-20 mg (retard tableta), P.O. në ditë.

Hipertensioni: 2.5-5mg (retard tableta) P.O. në ditë. Ose tableta prej 0.5 mg një herë në ditë (paradite) me mundësi të rritjes së dozës deri në 1 mg në ditë. Mund të kombinohet me antihipertenzivët tjerë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta (retard): 2.5mg, 5mg, 10mg.

Tableta (me veprim të shpejtë): 0.5mg.

SPIRONOLAKTONI

Indikacionet:

Edema, hipertensioni, hipokalemia diuretike, trajtimi i hiperaldosteronizmit primar, ciroza hepatike me ascit dhe edemë etj.

Kundërindikacionet:

Pacientët e ndjeshëm në spironolakton, anuria, insuficienca renale akute ose progresive, hiperkalemia.

Veprimet anësore:

Gjinekomasti, çrregullime gastrointestinale, dhembje koke, përgjumje, ekzantemë, ataksi, konfuzion mendor, çrregullime menstruale, impotencë etj.

Dozimi:

Hipertension: 50-100 mg në ditë, mund të rritet gradualisht deri në 200 mg.

Edemat 100 mg në ditë, mund të rritet deri në 400 mg në ditë.

Edema idiopatike: 100 mg në ditë

Edema të fëmijët: 3.3 mg për kg peshe trupore në ditë.

Sindromi nefrotik: 100-200 mg në ditë

Ciroza 100 mg në ditë ose deri në 200-400 mg në ditë.

Aldosteronizmi: 400 mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 25 mg, 50 mg, 100 mg.

2.3 BARNAT ANTIARITMIKE

Grupi I i antiaritmikëve

Mekanizmi i veprimit:

Grupi i parë i antiaritmikëve janë substanca që veprojnë në membranën e qelizës dhe atë në kanalet e Na duke e zvogëluar shpejtësinë maksimale të depolarizimit (Vmaks.) që pasqyrohet në fazën O të potencialit të aksionit. Bllokada e kanaleve të natriumit rezulton me automaticitetin e zvogëluar, vonimin e përqueshmërisë, dhe prolongimin e periudhës së refraktaritetit.

Grupi I i antiaritmikëve klasifikohet më tutje në tri nëngrupe ; Ia, Ib dhe Ic. Diferenca në mes të këtyre tri nëngrupeve qëndron në natyrën e inhibimit të kanaleve jonike të Na. “On-off’ (kyqës-çkyqës) kinetikët e receptorëve referojnë (tregojnë) për afinitetin për lidhje të barit për kanalet e Na (“on” kinetikët). “Off” kinetikët karakterizohen me shpejtësinë e shprehur të disocimit të barit nga kanalet e Na. Grupi I i antiaritmikëve poashtu cilësohet me karakteristika të caktuara varësisht nga mekanizmi me të cilinë inhibohen kanalet e Na.

Nëngrupi Ia ushtron një veprim mesatar në receptorët e kanaleve të Na gjë që implikon një efekt të moderuar në shpejtësinë e depolarizimit. Këtu bëjnë pjesë kinidina, prokainamidi dhe dizopiramidi.

Nëngrupi Ib (lidokaina, meksiletini dhe tokainidi) karakterizohet me një “on-off” veprim rapid në receptorët e kanaleve të Na dhe si pasojë e këtij veprimi të shkurtër kanë efekt minimal në depolarizim.

Nëngrupi Ic (enkainidi, flekainidi, moricizina dhe propafenoni) ushtrojne një veprim “on-off” tejet të ngadalshëm në receptorët e kanaleve të Na dhe për këtë arsye kanë efekt të madh në depolarizim ,gjë që demonstrohet me ndryshime të shprehura në fazën O të potencialit të akcionit.

Grupi II i antiaritmikëve

Mekanizmi i veprimit:

Antagonistët Beta-adrenergjik bëjnë gara me neurotransmiterët adrenergjik (p.sh. kateholaminet) për lidhjen me receptorët simpatik. Efekti primar pozitiv farmakodinamik/elektrofiziologjik i beta-bllokuesve konsiderohet të jetë si pasojë e antagonizmit direkt ndaj stimulimit adrenergjik në nyjet AV dhe SA. Për këtë arsye përdorimi i beta-bllokuesve do të ishte më i dëshirueshëm tek aritmitë e shkaktuara si pasojë e defekteve në këto nyje.Farmakologjikisht, këto substanca mund të rrisin AV refraktaritetin, zvogëlojnë automaticitetin dhe ngadalsojnë kondukcionin.

Grupi III i antiaritmikëve

Mekanizmi i veprimit:

Amjodaroni, bretiliumi dhe sotaloli janë tre përfaqësuesit primar të këtij grupi edhe pse ekzistojnë edhe substanca tjera me veprim të ngjajshëm në zemër. Grupi III vepron , së paku sa i përket veprimit primar elektrofiziologjik të tyre, duke e rritur kohëzgjatjen e potencialit të akcionit nëpër tërë miokardin dhe në mënyrë konsekuente prolongon periudhën refraktare efektive.Prej të gjithë klasave të antiaritmikëve më së paku dihet për mekanizmin e veprimit të këtij grupi. Aq më tepër, shumë prej tyre kanë edhe veprime të tjera me efekte të shumëfishta farmakologjike dhe elektrofiziologjike.

Disa hulumtime tregojnë se barnat e klasës III ushtrojnë veprimin e tyre primarisht përmes bllokadës së kanaleve jonike të Ka.Në përgjithësi nuk besohet se veprimi i tyre është si pasojë e bllokadës së kanaleve të Na ose i zvogëlimit të shpejtësisë së përqimit dhe të automaticitetit.

Pa marrë parasysh se sa dihet për mekanizmat e veprimit të këtij grupi ka mbetur edhe shumëçka të hulumtohet. Shumë pjesëtarë të këtij grupi kanë efekte të shumëfishta elektrofiziologjike. P.sh. amjodaroni posedon karakteristikat elektrofiziologjike tipike për anëtarët e grupeve tjera ; aftësi potenciale për bllokimin e kanaleve të Na (grupi I), alfa dhe beta bllokadë jokompetitive (grupi II), veprim të njëjtë si grupi III (që nuk është rast me bretiliumin ose sotalolin) dhe në fund bllokim i kanaleve të Ca (karakteristikë të klasës IV). Më tutje,edhe pse amjodaroni ishte krijuar dhe testuar parimisht si antianginoz ai posedon edhe efektin vazodilatator koronar dhe periferik. Sotaloli posedon karakteristikat farmakodinamike, elektrofiziologjike dhe farmakologjike të grupit II dhe III.Disopiramida edhe pse e klasifikuar në grupin I posedon poashtu karakteristikat e grupit III.

Bretiliumi (në fillim ishte hulumtuar si një agjent antihipertenziv) së pari shkakton lirimin e norepinefrinës (noradrenalinës) prej pjesëve terminale të fijeve simpatike, e pastaj pason veprimi i tij antiadrenergjik. Duke u koncentruar në pjesën terminale të fijes nervore simpatike bretiliumi tani pengon lirimin e mëtutjeshëm të norepinefrinës.Veprimi përfundimtar është beta-bllokada indirekte. Farmakologjia e bretiliumit është unike për arsye se ai në fillim indukton lirimin e norepinefrinës prej terminaleve nervore adrenergjike, dukuri që mund të jetë e dobishme në aspektin e rivënies (ripërtrirjes) së qarkullimit koronar të gjakut dhe të modifikimit të zhvillimit të aritmisë. Këto procese janë të ngjajshme me veprimin e norepinefrinës në rastet e reanimimit.

Grupi IV i antiaritmikëve

Mekanizmi i veprimit:

Ky grup i antiaritmikëve (bllokuesit e Ca kanaleve), bën inhibimin e hyrjes intracelulare të Ca përmes kanaleve të ngathëta tek të ashtuquajturat “indet e varura nga Ca” të miokardit që kryesisht janë të koncentruara në nyjet SA dhe AV. Prej të gjithë antagonistëve të kanaleve të Ca që janë në disponim, vetëm verapamili dhe diltiazemi posedojnë aktivitet sinjifikant antiaritmik. Bllokada e kanaleve të Ca e ngadalëson përqueshmërinë, e ulë automaticitetin dhe e zgjatë periudhën refraktare si në nyjen SA ashtu edhe në atë AV. Si rezultat, pragu i ngacmimit i nyjes SA rritet, në EKG vërehet zgjatja e PR intervalit dhe përgjegjja e ventrikujve në impulset atriale zvogëlohet.Për këto arsye verapamili dhe diltiazemi janë të përshtatshëm për trajtimin e tahikardive supraventrikulare duke përfshirë dhe tahikardinë paroksizmale supraventrikulare, fibrilimin atrial dhe/ose flaterin atrial si dhe tahikarditë ri-hyrëse që përfshijnë nyjen AV.

ADENOZINA

Indikacionet:

Për konvertim të shpejtë në ritmin sinusal normal të tahikardive paroksizmale supraventrikulare.

Kundërindikacionet:

Pacientët me ndjeshmëri të lartë në bari; te pacientët që vuajnë nga shkalla e 2-të dhe 3-të e bllokut A-V, nga sindromi i sinusit të sëmurë (përjashtuar pacientët me pacemaker artificia funksional) dhe astma.

Veprimet anësore:

Skuqja fytyrës, dispne, bronkospazmë, ndjenjë e shtrëngimit në krahror, djersitje, palpitacione, turbullim i të pamurit, bradikardi, dhembje krahrori, dhembje koke, marramendje, dhembje shpine, qafe dhe krahësh, shije metalike. Këto efekte janë të lehta dhe mirë tolerohen nga pacientët.

Dozimi:

Me injektim të shpejtë në venë: 3 mg brenda 2 sekondash; në rast nevoje pas 1-2 minutash injektohen 6 mg dhe pastaj edhe njëherë 12 mg pas 1-2 minutash.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 3 mg/mL në 2 mL dhe 3 mL ampulë.

AMJODARONI

Indikacionet:

Tahiaritmi të shoqëruara me sindromin Wolf-Parkinson –White, flater atrial dhe fibrilim. Të gjitha takiarimitë me natyrë paroksismale kur barnat e tjera nuk mund të përdoren.

Kundërindikacionet:

Tek pacientët me ndjeshmëri të lartë në barin. Bradikarditë sinusale, bllok A-V (përveç rasteve të pacemakerit r); në çrregullime orale: 200 mg, 3 herë në ditë, për një javë. Një javë më vonë doza ulet në 200 mg, 2 herë në ditë. Doza mbajtëse është 200 mg në ditë.

I.V.: Për mjekimin e krizave 5 mg/kg masë trupore (1-3minuta) ose më perfuzionim, 300 mg (20-120 minuta). Për parandalimin e krizave 10-20 mg/kg masë trupore me perfuzionim për disa ditë. Në raste tepër urgjente mund të përdoren, me injektim të ngadalshëm në venë, 150-300 mg, në 10-20 mL tretësirë glukoze 5% me kohëzgjatje të paktën 3 minuta (vetëm në repartet e reanimacionit).

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 100 mg, 200 mg.

Injekcione: 50 mg/mL, në ampula 3mL.

ATENOLOLI

Indikacionet:

Hipertensioni arterial (esencial dhe renal).

Kundërindikacionet:

Pacientët me ndjeshmëri të lartë ndaj barit; bradikardi sinusoidale: shkalla e 2-të dhe e 3-të e bllokut A-V; insuficiencë kardiake kongjestive e dekonmpensuar.

Veprimet anësore:

Bradikardi, çrregullime të gjumit, çrregullime të të pamurit, ekzantemë, çrregullime gastrointestinale, insuficiencë kardiake, bllok kardiak, hipotension, parestezi, hipoglikemi.

Dozimi:

Oralisht: 100 mg në ditë, më mirë në mëngjes. Doza maksimale është 200 mg në ditë.

I.V.: 5 mg në kohëzgjatje prej 5 minutash dhe pas 10 minutash 5 mg të tjera. Pastaj kalohet në trajtim oral 50 mg në çdo 12 orë dhe në fund 10 mg oralisht, 7 ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 25 mg, 50 mg, 100 mg.

Injekcione: 5 mg/10 mL.

DIZOPIRAMIDI

Indikacionet:

Aritmitë ventrikulare sidomos të atyre pas infarktit të miokardit dhe të aritmive supraventrikulare.

Kundërindikacionet:

Pacientët më ndjeshmëri të lartë në bar, sindromi i sinusit të sëmurë, shkalla e 2-të dhe e 3-të e bllokut të zemrës në absencë të pacemakerit, shok kardiogjen dhe insuficiencëë e rëndë kardiake e pa kompensuar.

Veprimet anësore:

Hipotension, kollips kardiovaskular, tharje goje, turbullim i të pamurit, retenë e urinës, psikozë akute, ikter kolestatik, hipoglikemi.

Dozimi:

Me rrugë orale: 300-800mg në ditë në doza të ndara,

I.V.: 2mg/kg masë, ngadalë për një kohë të paktën 5 minuta, deri në një dozë maksimale prej 150mg. Pas kësaj menjëherë vijohet ose me 200mg oralisht e pastaj më 200mg, çdo 8 orë ose me 0.4mg/kg në orë. Me perfuzion në venë: në orën e parë 300mg dhe pastaj 800mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Kapsulla: 100mg, 150mg.

Injekcione: 10mg/mL në ampula 5mL (si fosfat)

KINIDINA

Indikacionet:

Mposhtje e tahikardive supraventrikulare dhe aritmive ventrikulare.

Vërejtje të posaçme:

Test doza prej 200 mg për zbulimin e reakcioneve të tejndjeshmërisë.

Kundërindikacionet:

Blloku i zemrës.

Veprimet anësore:

Shiko tek prokainamidi; aritmitë ventrikulare, trombocitopeni, anemi hemolitike, rrallëherë hepatit granulomatoz, cinhonizëm.

Dozimi:

Sulfat kinidine 200-400 mg nga 3-4 herë në ditë .

Shënim: Sulfat kinidine 200 mg= Bisulfat kinidine 250 mg.

Forma farmaceutike dhe doza:

LABETALOLI

Indikacionet:

Tek hipertensioni i lehtë, i moderuar dhe i rëndë si dhe hipertensioni gjatë shtatzanisë; angina pectoris me hipertension egzistues. Injekcionet indikohen në ato raste, kur kontrolli i shpejtë i tensionit është thelbësor tek pacientët me hipertension të rëndë; hipertensionin e rëndë tek shtatzanitë apo gjatë anestezisë së përgjithshme, kur indikohet një teknikë hipotensive. Injekcionet indikohen edhe në epizodat hipertensive pas infarktit akut të miokardit.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tejndjeshmëri ndaj barit; bllok i zemrës i shkallës së dytë ose të tretë; shok kardiogjen ose gjendje të tjera që shoqërohen me hipotension të rëndë ose bradikardi të rëndë. Injekcionet janë të kontraindikuara në kontrollin e epizodave hipertensive pas një infarkti të miokardit.

Veprimet anësore:

Dhembje koke, marramendje, letargji, kongjestion i hundës, gjendje shpirtërore e keqe, djersitje dhe rrallë edemë e nyjeve të këmbës.Të gjitha këto efekte anësore shfaqen gjatë javëve të para të mjekimit. Dozat e larta shkaktojnë hipotension postural. Në raste të rralla mund të paraqiten miopati toksike, angjioedemë e dispne, dëmtime të melqisë.

Dozimi:

Me rrugë orale: në fillim 100 mg (për të moshuar 50 mg), 2 herë në ditë, që merren gjatë ngrënjes. Kjo dozë mund të rritet pas 2 javësh deri në një dozë të zakonshme 200 mg, 2 herë në ditë e që pastaj mund të arrijë deri në 800 mg në ditë, në dy doza të ndara. Doza maksimale është 2,4 g. I.V.: 50 mg, të paktën mbrenda 1 minuti e që mund të përsëritët sipas nevojës pas 5 minutash. Doza maksimale 2,4 g. Me perfuzionim në venë: 2 mg/minutë doza e zakonshme është 50-200 mg. Hipertensioni tek shtatzania mjekohet më 20 mg/orë, që dyfishohet çdo 30 minuta. Doza maksimale është 160 mg/orë. Hipertensioni pas infarktit të miokardit mjekohet me 15 mg/orë që rritet gradualisht deri në maksimalisht 120 mg/orë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 100 mg, 200 mg, 400 mg.

Injekcione; 5 mg/mL në 5 mL, 20 mL ampula

LIDOKAINA

Indikacionet:

Aritmitë ventrikulare posaçërisht mbas infarktit të miokardit.

Vërejtje të veçanta:

Të përdoren doza më të vogla në insuficiencë kardiake, hepatike dhe në rast të nënshtrimit opercioneve kardiovaskulare; të vjetrit.

Kundërindikacionet:

Çrregullimet sinoatriale, të gjitha shkallët e blloqeve atrioventrikulare, depresion i rëndë miokardial; porfiria.

Veprimet anësore:

Marramendje, parestezi ose përgjumje (veçanërisht nëse jepet shpejt injekcioni); konfuzion, depresion respirator dhe konvulzione; hipotension dhe bradikardi (mund të shpiejë deri në arrest të zemrës); janë raportuar edhe raste të reakcioneve të tejndjeshmërisë.

Dozimi:

Me injekcion intravenoz te pacentët pa ndonjë dëmtim të madh cirkulator jepen 100 mg në bollus gjatë disa minutave (50 mg te pacentët e lehtë ose te pacientët më dëmtim më të rëndë cirkulator), të vazhdohet menjëherë me infuzion të lidokainës 4 mg/min gjatë 30 minutave duke i dhënë nga 2 mg/min për 2 orë, pastaj nga 1mg/min; të reduktohet edhe më koncentrimi nëse dhënja e infuzionit zgjatë edhe mbas 24 orësh (monitorimi me EKG dhe këshillat e specialistit për infuzion janë të nevojshme).

Me rëndësi:

Dhënja e injekcionit intravenoz të lidokainës ka veprim të shkurtë farmakologjik (i cili zgjat 15-20 minuta). Nëse infuzioni intravenoz nuk është në disponim injekcionet intravenoze, mund të fillohet me 50-100 mg lidokain e cila dozë nëse është e nevojshme mund të përsëritet një ose dy herë në intervale kohore prej jo më pak se 10 minutash.

Dozat dhe format farmaceutike:

Injekcion: 20 mg/mL 2mL amp, 5 mL amp, 10 mL amp, 20 mL amp.

Infuzion: 1 mg/mL dhe 2 mg/mL në glukozë 5% 500 mL.

MINSETILI

Indikacionet:

Aritmitë ventrikulare posaçërisht mbas infarktit të miokardit.

Vërejtje të veçanta:

Insuficienca e mëlqisë; monitorim për së afërmi i fillimit te terapisë (përfshirë EKG, shtypja e gjakut, etj.)

Kundërindikacionet:

Bradikardia, shoku kardiogjen; shkallë e lartë e bllokut AV (përderisa nuk është vendosur pacemaker-i).

Veprimet anësore:

Pështirosje, vjellje, konstipacion; bradikardi, hipotension, fibrilacion atrial, palpitacion, defekte në përqueshmëri, ekzacerbim i aritmive, torsades de pointes; përgjumje, konfuzion, çrregullime psikiatrike, disartri, ataksi, parestezi, nistagmus, tremor; janë raportuar: verdhëz, hepatit dhe çrregullime të gjakut.

Dozimi:

Doza fillestare është 400 mg (mund të rritet deri në 600 mg nëse gjithashtu jepen analgjetikët opioidë ) duke vazhduar mbas 2 orësh edhe me 200-250 mg. Dozimi i rëndomtë është 3-4 herë në ditë. Me injekcion intravenoz jepen 100-250 mg me shpejtësi të dhënjes prej 25 mg/minut me monitorim të EKG duke vazhduar me infuzion të tretësirës 0.1% gjatë 1 ore, 125 mg/orë gjatë 2 orësh dhe pastaj me nga 500 mikrogram në minut.

Dozat dhe format farmaceutike:

Kapsulla: 50 mg, 200 mg

Injekcione: 25 mg/mL 10 mL amp.

METOPROLOLI

Indikacionet:

Hipertensioni, aritmitë e shfaqura gjatë anestezionit, angina pectoris, tireotoksikoza, profilaksa e migrenës.

Vërejtje të posaçme:

Shiko tek propranololi; të reduktohet doza tek dëmtimi i mëlqisë.

Kundërindikacionet:

Shiko tek propranololi.

Veprimet anësore:

Shiko tek propranololi.

Dozimi:

Nëpërmjet gojës për hipertension fillimisht 100 mg në ditë; doza mbajtëse 100-200 mg në ditë të merret në 1-2 doza. Për anginë 50-100 mg të merret 2-3 herë në ditë.Për aritmi rëndom 50 mg të merret 2-3 herë në ditë; nëse është e nevojshme të merren deri në 300 mg në ditë në doza të ndara. Për profilaksë të migrenës të merren 100-200 mg në ditë në doza të ndara. Për tireotoksikozë (terapi përcjellëse) të merren 4 herë në ditë nga 50 mg.

Nëpërmjet injekcionit intravenoz për aritmi të jepen deri në 5mg me shpejtësi 1-2 mg/minut, nëse është e nevojshme të përsëritet pas 5 minutash; doza e përgjithshme 10-15 mg.

Shënim: Bradikardisë shumë të shprehur mund t’i kundërvihemi me injekcion intravenoz të 0.6-2.4mg atropinë, të ndarë në doza prej 600 mikrogramësh; për mbidozim konsultoni literaturën përkatëse.

Në intervenimet kirurgjike, 2-4 mg nëpërmjet injektimit të ngadalshëm për induksion ose kontrollim të aritmive të shfaqura gjatë anestezionit; mund të jepen deri në 10 mg maksimalisht nëse është e nevojshme, në doza të ndara 2 miligramshe.

Për intervenim të hershëm mbrenda 12 orësh të paraqitjes së infarktit, të jepen 5 mg nëpërmjet injekcionit intravenoz, çdo 2 minuta deri në 15 mg maksimalisht duke u pasuar pas 15 minutash, pas dozës së fundit intravenoze, me 50 mg nëpërmjet gojës. Doza prej 50 mg vazhdohet të jepet çdo 6 orë gjatë 48 orësh; doza mbajtëse është 200 mg në doza të ndara.

Forma farmaceutike dhe doza:

Tableta: 50mg, 100mg

Tableta me lirim të modifikuar: 200mg

Injekcione: 5mg/5mL

PROKAINAMIDI

Indikacionet:

Aritmitë ventrikulare posaçërisht mbas infarktit të miokardit; tahikardia atriale.

Vërejtje të veçanta:

Të vjetrit; insuficienca renale dhe hepatike, miastenia gravis, shtatzania.

Kundërindikacionet:

Blloku i zemrës, insuficienca e zemrës, hipotensioni; lupus eritematosus sistemik; torsades de pointes nuk është indikacion për dhënje; laktacioni.

Veprimet anësore:

Pështirosje, diarre, urtikari, ethe, depresion i miokardit, insuficiencë e zemrës, sindrom i ngjashëm me lupus eritematosus, mbas trajtimit të gjatë agranulocitoza; janë raportuar edhe psikoza dhe angioedema.

Dozimi:

Me injekcion intravenoz (shpejtësia e dhënjes nuk duhet të kalojë 50 mg/min), 100 mg me monitorim të EKG, të përsëritet në intervale kohore prej 5 minutash derisa të arrihet kontrollimi i aritmisë; doza maksimale 1 g.

Me infuzion intravenoz jepen 500-600 mg gjatë 25-30 minutash me monitorim të EKG, dhe duke vazhduar me shpejtësi të dhënjes prej 2-6 mg/min, dhe pastaj nëse është e nevojshme trajtimi oral si më lartë duke filluar 3-4 orë mbas infuzionit.

Dozat dhe format farmaceutike:

Tableta: 250 mg

Injekcione: 100 mg/mL 10 mL amp.

PROPAFENONI

Indikacionet:

Aritmitë ventrikulare; tahiaritmitë paroksizmale supraventrikulare të cilat përfshijnë fluterin atrial ose fibrilacion dhe tahikarditë paroksizmale rihyrërse të cilat përfshijnë nyjen AV ose rrugët ndihmëse, në të cilat terapia standarde është joefektive ose e kontraindikuar.

Vërejtje të veçanta:

Insuficienca e zemrës; insuficienca hepatike dhe renale; të vjetrit; pacientët me pacemaker; shtatzania dhe laktacioni; kujdes i madh duhet kushtuar sëmundjeve obstruktive respiratore që mund të jenë pasojë e aktivitetit beta-bllokues (është i kundërindikuar në rastet e rënda).

Kundërindikacionet:

Insuficienca e pakontrolluar e zemrës, shoku kardiogjen (përveç e induktuar nga aritmia), bradikardia e rëndë, çrregullimet e elektroliteve, sëmundjet e rënda obstruktive respiratore, hipotensioni i zhvilluar; miastenia gravis; të shmanget në disfunksionet e nyjes sinusale nëse nuk rregullohet ritmi në mënyrë adekuate, defektet e përqueshmërisë atriale, shkalla e dytë ose më e lartë e bllokut AV, blloku i i tufzës së degës ose blloku distal.

Veprimet anësore:

Efektet antimuskarinike përfshirë konstipacionin, të pamurit e turbullt dhe goja e thatë; janë raportuar: marramendja, pështirosja dhe vjellja, lodhja, shija e idhët, diarrea, kokëdhembja dhe reakcionet alergjike të lëkurës; hipotension postural posaçërisht te të vjetrit; bradikardia, blloku sinoatrial, atrioventrikular ose intraventrikular; efektet aritmogjene (proaritmikë); rrallëherë reakcione të tejndjeshmërisë (kolestaza, çrregullimet e gjakut, sindromi i lupusit), konvulzionet; është raportuar gjithashtu edhe mioklonusi.

Dozimi:

Për pacientët mbi 70 kg fillimisht jepen nga 150 mg tri herë në ditë mbas ushqimit nën mbikëqyrjen me EKG në spital dhe duke kontrolluar shtypjen e gjakut (nëse intervali QRS është i prolonguar më shumë se 20% të reduktohet doza ose të ndërpritet dhënja e dozës përderisa EKG të mos vijë në suaza të kufijve normal); mund të rritet doza në intervale më së paku 3 ditore deri në 300 mg nga dy herë në ditë, dhe nëse është e nevojshme deri në maksimalisht 300 mg tri herë në ditë; te pacientët nën 70 kg të reduktohet doza. Të vjetrit mund të kenë përgjegjje terapeutike me doza më të vogla.

Dozat dhe format farmaceutike:

Tableta: 150 mg, 300 mg

Injekcione: 3.5 mg/mL 10 mL amp.

SOTALOLI

Indikacionet:

Tabletat dhe injekcionet: aritmitë që rrezikojnë jetën, përfshirë tahiaritmitë ventrikulare, tahiaritmia ventrikulare simptomatike e paqëndrueshme.

Tabletat si të vetme: profilaksa e tahikardisë ose fibrilacionit atrial, tahikardia paroksizmale AV rihyrëse (nodale dhe përfshirë edhe rrugët ndihmëse), tahikardia paroksizmale supraventrikulare pas intervenimit kirurgjik në zemër, mbajtja e ritmit sinusal pas kardioverzionit të fibrilacionit ose flaterit atrial.

Injekcionet si të vetme: studimi elektrofiziologjik i aritmive të induktuara ventrikulare dhe supraventrikulare; substituim i përkohshëm i tabletave.

Këshillohet që përdorimi i sotalolit do të duhej të kufizohej për trajtimin e aritmive ventrikulare ose për profilaksë të aritmive supraventrikulare. Më nuk do të duhej të përdorej për anginë, hipertension, tireotoksikozë ose për parandalime sekondare pas infarktit të miokardit; kur bëhet ndërprerja e sotalolit për këto indikacione, doza do të duhej të reduktohet gradualisht.

Vërejtje të posaçme:

Shiko tek propranololi; redukto dozën tek funksioni i zvogëluar i veshkeve (nëse është i rëndë të shmanget); korrekto hipokaleminë, hipomagnezeminë ose çrregullimet tjera të elektrolitëve; diarre e rëndë ose e prolonguar.

Kundërindikacionet:

Shiko tek propranololi; sindromi kongjenital ose i fituar i QT të gjatë; torsades de pointes; dëmtimi i veshkeve.

Veprimet anësore:

Shiko tek propranololi; efekti (proaritmik) aritmogjenik (torsades de pointes-rrezik i shtuar tek femrat).

Dozimi:

Nëpërmjet gojës: me monitorim EKG dhe matjen e intervalit QT të korrektuar, aritmitë trajtohen fillimisht me 80 mg në ditë të ndarë në 1-2 doza, duke rritur gradualisht dozën në intervale 2-3 ditëshe deri në dozën e rëndomtë prej 160-320 mg në ditë, të ndarë në dy doza. Dozat më të larta prej 480-640 mg në ditë përdoren për aritmitë ventrikulare që rrezikojnë jetën, nën mbikëqyrjen e specialistit.

Aritmitë akute trajtohen me injekcion që duhet të jepet mbi 10 minuta 20-120 mg me EKG monitorim, duke e përsëritur nëse është e nevojshme në intervale 6 orëshe ndërmjet injekcioneve.

Për qëllime diagnostike duhet të shikohet literatura e produktit.

Shënim: Tek bradikardia serioze mund të kundërveprohet me 0,6-2,4 mg injekcion intravenoz të sulfatit të atropinës të ndarë në doza prej 600 mikrogramësh.

Forma farmaceutike dhe doza:

Tableta të veshura: 40mg, 80mg, 160mg

Injekcione: 40mg/4mL

VERAPAMILI

Indikacionet:

Aritmi supraventrikulare, angina pectoris, hipertension.

Kundërindikacionet:

Hipotension, bradikardi, shkalla e dytë dhe e tretë e bllokut A-V, sindromi i sinusit të sëmurë, shok kardiogjen, bllok sinoatrial, flater atrial ose fibrilim që ndërlikon sindromin Wolf-Parkinson-White.

Veprimet anësore:

Konstipacion, mundim, vjellje, dhembje koke, marramendje, skuqje, edemë e këmbëve, në raste të rralla dëmtim i funksionit të mëlqisë, reakcione alergjike, pas përdorimit të gjatë janë raportuar edhe raste të rralla gjinekomastie dhe hiperplazie gingivale; pas përdorimit në venë mund të shfaqen hipotension, bradikardi, bllok kardiak dhe asistoli.

Dozimi:

Oralisht: në aritmitë supraventrikulare, 40-120 mg, 3 herë në ditë; angina pectoris: 80-120 mg, 3 herë në ditë; angina pectoris: 80-120 mg, 3 herë në ditë; hipertension: 240-480 mg në ditë në 2-3 doza të ndara. I.V.: me injektim të ngadalshëm, pë 2 minuta 5-10 mg, në rast nevoje, tek takiaritmitë paroksismale mund të injektohen edhe 5 mg të tjera, pas 5-10 minutash.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 40 mg, 80 mg, 160mg, 240mg

Injekcione: 2,5 mg/mL, në amula 2 mL

2.4 BETA BLLOKUESIT

Beta-bllokuesit

Mekanizmi i veprimit:

Në përgjithësi, të gjithë antagonistët beta-adrenergjik bëjnë kompeticion me neurotransmiterët adrenergjik (p.sh. katekolaminet) për lidhje me receptor simpatik. Këto barna e bllokojnë stimulimin simpatik të ndërmjetësuar nga receptorët beta₁-adrenergjik në zemër dhe muskulaturën e lëmuar. Bllokada e beta₁– receptorëve zvogëlon frekuencën dhe punën efektive të zemrës , zvogëlon shtypjen sistolike dhe diastolike dhe inhibon reflekset që lindin si pasojë e hipotensionit ortostatik. Zvogëlimi i punës efektive të zemrës i induktuar nga beta₁ antagonizmi shpesh është i përcjellur me një rritje të moderuar të rezistencës vaskulare periferike që mund të zmadhohet me beta₂ bllokadë ( alfa stimulim i jokundërshtuar). Si rezultat, beta agjentët jo-selektivë mund të shkaktojnë një zvogëlim më modest në shtypjen diastolike të gjakut krahasuar me beta₁ antagonistët selektiv. Agjentët joselektivë munden të bllokojnë në mënyrë kompetitive përgjegjjen beta₂-adrenergjike në muskulaturën bronkiale, duke induktuar (potencialisht) bronkospazëm.

Veprimi terapeutik i beta-bllokuesve në trajtimin e hipertensionit përfshin efektin kronotrop negativ i cili zvogëlon punën e zemrës në pushim dhe pas sforcimit fizik; efektin inotrop negativ; redukimin e “zbrazjes” simpatike nga ana e SNQ; dhe në fund supresionin e lirimit të reninës prej veshkeve. Siç shihet, beta-bllokuesit ndikojnë në shtypjen e gjakut përmes mekanizmave të ndryshëm.Veprimet të cilat i ushtrojnë antagonistët e beta-bllokuesve e që janë të dobishme në shërimin e hipertensionit poashtu mund të përdoren në trajtimin e anginës kronike stabile. Reduktimi i kërkesës së oksigjenit nga ana e miokardit që është i induktuar nga këta agjentë zvogëlon frekuencën e sulmeve anginoze, zvogëlon kërkesën për nitrate dhe rrit tolerancën gjatë sforcimeve fizike. Veprimet tjera antianginoze përfshijnë një rritje të furnizimit me oksigjen të indeve si rezultat i zvogëlimit të afinitetit të hemoglobinës për oksigjen të induktuar nga antagonistët e beta-receptorëve. Reduktimi i agregacionit të trombociteve mendohet se ka të bëjë me pengimin e fluksit të joneve të kalciumit.Rezultat kritik i veprimit të beta bllokuesve është reduktimi i iskemisë miokardiale. Beta bllokuesit mund të zvogëlojnë serozitetin dhe rikthimin e infarktit, e poashtu edhe të reduktojnë mortalitetin si pasojë e infarktit të miokardit. Përveç zvogëlimit të kërkesës së miokardit për oksigjen, beta bllokuesit posedojnë poashtu karakteristika antiaritmike në nivelin nodal të dhënësit të ritmit të zemrës.Edhe pse beta bllokada është më e dobishme kur inicohet brenda ditëve të para pas infarktit akut të miokardit (sidomos në nëngrupin e pacientëve me shkallë të lartë të rrezikut) reduksioni relativ në madhësinë e infarktit si pasojë e përdorimit të beta bllokuesve mund t’i afrohet vlerës prej 10%-30% në vit. Si rezultat i kësaj, beta bllokuesit duhet të konsiderohen si terapi standarde për parandalimin sekondar të reinfarktit dhe reduktimin e mortalitetit të mëvonshëm te të gjithë pacientët te të cilët nuk ka ndonjë kontraindikacion të qartë për përdorimin e tyre.

Aplikimet tjera klinike të beta bllokuesve i bëjnë të përdorshëm për veprim në sistemin kardiovaskular dhe sistemin nervor. Aktiviteti në sistemin kardiovaskular e mundëson përdorimin e tyre në parandalimin e migrenës dhe në trajtimin e hipertensionit portal që ka qëllim parandalimin e gjakderdhjes nga varicet ezofageale. Efektet simpatolitike lejojnë përdorimin e beta bllokuesve për trajtim të tremorit esencial, tireotoksikozës dhe kontrollin e anksiozës situative.

Beta bllokuesit, e posaqërisht propranololi, përdoren për trajtimin e tireotoksikozës. Ata mund të përmirësojnë simptomet shoqëruese të tireotoksikozës siç është tremori, palpitacionet, anksioziteti dhe jotolerimi i ngrohtësisë. D-propranololi dhe nadololi bllokojnë konverzionin e T₄në T_{3 ,}por efekti terapeutik i këtij veprimi është minimal.

Beta bllokuesit përdoren për trajtimin e hipertensionit portal dhe për të parandaluar gjakderdhjen nga varicet ezofageale. Beta bllokuesit joselektivë, siç janë nadololi dhe propranololi zvogëlojnë rrjedhën e gjakut në qarkullimin superior kolateral portosistemik dhe rrjedhën e gjakut në sistemin splanhnik, dhe zvogëlojnë shtypjen portale venoze. Zvogëlimi i punës efektive të zemrës poashtu mund të reduktojë shtypjen hepatike arteriale dhe atë venoze portale. Shumica e provave e kanë shfrytëzuar pikën përfundimtare terapeutike të reduktimit të frekuencës së zemrës në gjendje pa sforcime fizike në vlerë prej 20-25%, ose zvogëlimin e shtypjes hepatike për 25% (ose <12 mm Hg). Aktivizimi i alfa-receptorëve të papenguar shkakton vazokonstrikcion splanhnik, dhe për këtë, zvogëlim të perfuzionit portal. Efikasiteti i terapisë duket se ka të bëjë me kompliansë, mungesë të ascitit dhe me sëmundje më pak serioze.

Gjatë parandalimit të kokëdhembjes migrenoze, beta bllokada mund të pengojë dilatimin arterial, të inhibojë sekrecionin renal, dhe të bllokojë lipolizën e induktuar nga katekolaminet. Bllokada e lipolizës zvogëlon sintezën e acidit arakidonik dhe pastaj edhe prodhimin e prostaglandineve. Inhibimi i agregimit të trombociteve është dukuri sekondare dhe pasojë e reduktimit të prostaglandineve dhe bllokadës së adhezionit trombocitar të induktuar nga katekolaminet. Veprimet tjera përfshijnë shtimin e furnizimit indor me oksigjen dhe parandalimin e koagulimit gjatë lirimit të epinefrinës.

Gjatë trajtimit të tremorit hereditar ose familjar, beta bllokada kontrollon lëvizjet e jovullnetshme, ritmike dhe oscilatore. Amplituda e tremorit reduktohet por jo edhe frekuenca. Beta bllokuesit mund të mbisundojnë simptomet periferike, fiziologjike të anksiozitetit. Beta bllokada mund të bëjë zbutjen e simptomeve të anksiozitetit siç janë palpitacionet dhe tremori, por është më pak efektive në kontrollimin e komponenteve psikologjike siç është frika intenzive.

Beta bllokuesit oftalmologjik pengojnë produksionin e humor aqueous përmes inhibimit të proceseve të drejtuara nga sistemi adrenergjik brenda zgjatimeve ciliare. Si rezultat i këtij procesi, shtypja intraokulare është e reduktuar te pacientët me shtypje intraokulare të rritur ose normale. Ky reduktim ndodh pavarësisht prej prezencës së glaukomës. Reduktimi i humor aqueous mund të jetë poashtu përgjegjës për efektin okular antihipertenziv. Mprehtësia e të pamurit, madhësia e pupillës dhe akomodimi nuk duket se janë të ndikuara nga beta bllokada.

ATENOLOLI

Indikacionet:

Hipertensioni arterial (esencial dhe renal).

Kundërindikacionet:

Pacientët me ndjeshmëri të lartë ndaj barit; bradikardi sinusale: shkalla e 2-të dhe e 3-të e bllokut A-V; insuficiencë kardiake kongjestive e dekompenzuar.

Veprimet anësore:

Bradikardi, çrregullime të gjumit, çrregullime të të pamurit, ekzantema, çrregullime gastrointestinale, insuficiencë kardiake, bllok kardiak, hipotension, parestezi, hipoglikemi.

Dozimi:

Oralisht: 100 mg në ditë, më mirë në mëngjes. Doza maksimale është 200 mg në ditë.

I.V.: 5 mg në kohëzgjatje prej 5 minutash dhe pas 10 minutash 5 mg të tjera. Pastaj kalohet në trajtim oral 50 mg në çdo 12 orë dhe në fund 10 mg oralisht, 7 ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 25 mg, 50 mg, 100 mg.

Injekcione: 5 mg/10 mL.

KARVEDILOLI

LABETALOLI

Indikacionet:

Kundërindikacionet:

Veprimet anësore:

Dozimi:

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 100 mg, 200 mg, 400 mg.

Injekcione; 5 mg/mL në 5 mL, 20 mL ampula

METOPROLOLI

Indikacionet:

Hipertensioni, aritmitë e shfaqura gjatë anestezionit, angina pectoris, tireotoksikoza, profilaksa e migrenës.

Vërejtje të posaçme:

Shiko tek propranololi; të reduktohet doza tek dëmtimi i mëlqisë.

Kundërindikacionet:

Shiko tek propranololi.

Veprimet anësore:

Shiko tek propranololi.

Dozimi:

Nëpërmjet injekcionit intravenoz për aritmi të jepen deri në 5mg me shpejtësi 1-2 mg/minut, nëse është e nevojshme të përsëritet pas 5 minutash; doza e përgjithshme 10-15 mg.

Shënim: Bradikardisë shumë të shprehur mund t’i kundërvihemi me injekcion intravenoz të 0.6-2.4mg atropinë, të ndarë në doza prej 600 mikrogramësh; për mbidozim konsultoni literaturën përkatëse.

Forma farmaceutike dhe doza:

Tableta: 50mg, 100mg

Tableta me lirim të modifikuar: 200mg

Injekcione: 5mg/5mL

PROPRANOLOLI

Indikacionet:

Hipertensioni, angina pektoris, mjekimi profilaktik i migrenës, aritmi kardiake, tireotoksikozë, kardiomiopati hipertrofike obstruktive, feokromocitomë, profilaksë pas infarktit të miokardit, tahikardi sinusale e pakompensuar, neurozë anksioze.

Kundërindikacionet:

Shkalla e dytë dhe e tretë e bllokut A-V, astmë bronkiale apo të dhëna për bronhospazmë, insuficiencë kardiake e pa kontrolluar, sindrom i sinusit të sëmurë, shok kardiogjen.

Veprimet anësore:

Bradikardi, bronkospazmë, insuficiencë kardiake, vasokonstriksion perferik, çrregullime gastrointestinale, lodhje, çrregullime të gjumit.

Dozimi:

Tek hipertensioni: në fillim 80 mg, 2 herë në ditë, sipas nevojës mund të rritët në intervale javore. Doza mbajtëse luhatet nga 160 deri 320 mg në ditë. Te hipertensioni postural në fillim 40 mg, 2 herë në ditë në përputhje me ritmin e zemrës. Doza maksimale është 160 mg, 2 herë në ditë. Feokromocitoma 60 mg për 3 ditë; para ndërhyrjes kirurgjike 30 mg në ditë, për pacientët që nuk mund t’i nënshtrohen ndërhyrjes kirurgjike. Tek angina pectoris: në fillim 40 mg, 2-3 herë në ditë. Doza mbajtëse luhatet 120 deri 140 mg në ditë. Tek aritmia, kardiopatia hipertrofike obstruktive, tahikardia anksioze dhe tireotoksikoza: 10 deri 40 mg 3 deri 4 herë në ditë. Tek profilaksa pas infarktit: 40 mg, 4 herë në ditë pë 2-3 ditë pastaj 80 mg, 2 herë në ditë duke filluar naga 5 deri 21 ditë pas infarktit

Te profilaksa e migrenës: në fillim 40 mg, 2 herë në ditë. Doza mbajtëse është 80 deri 160 mg, në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 10 mg, 40 mg, 80mg

SOTALOLI

Indikacionet:

Tabletat dhe injekcionet: aritmitë që rrezikojnë jetën, përfshirë tahiaritmitë ventrikulare, tahiaritmia ventrikulare simptomatike e paqëndrueshme.

Injekcionet si të vetme: studimi elektrofiziologjik i aritmive të induktuara ventrikulare dhe supraventrikulare; substituim i përkohshëm i tabletave.

Vërejtje të posaçme:

Kundërindikacionet:

Shiko tek propranololi; sindromi kongjenital ose i fituar i QT të gjatë; torsades de pointes; dëmtimi i veshkeve.

Veprimet anësore:

Shiko tek propranololi; efekti (proaritmik) aritmogjenik (torsades de pointes-rrezik i shtuar tek femrat).

Dozimi:

Aritmitë akute trajtohen me injekcion që duhet të jepet mbi 10 minuta 20-120 mg me EKG monitorim, duke e përsëritur nëse është e nevojshme në intervale 6 orëshe ndërmjet injekcioneve.

Për qëllime diagnostike duhet të shikohet literatura e produktit.

Shënim: Tek bradikardia serioze mund të kundërveprohet me 0,6-2,4 mg injekcion intravenoz të sulfatit të atropinës të ndarë në doza prej 600 mikrogramësh.

Forma farmaceutike dhe doza:

Tableta të veshura: 40mg, 80mg, 160mg

Injekcione: 40mg/4mL

2.5 BARNAT QË NDIKOJNË NË SISTEMIN RENIN-ANGIOTENZIN DHE DISA BARNA TJERA ANTIHIPERTENZIVE

Antihipertenzivët

Mekanizmi i veprimit:

Agjentët antihipertenziv zvogëlojnë shtypjen e gjakut me mekanizma të ndryshëm. Ata mund të ndryshojnë rezistencën totale periferike, vëllimin goditës, frekuencën e zemrës, ose punën efektive të zemrës; veprime që rezultojnë me uljen e shtypjes së gjakut. Këto ndryshime kardiovaskulare janë pasojë e veprimeve farmakologjike në të cilat bënë pjesë shpenzimi i joneve të Na prej muskulaturës së lëmuar (p.sh. diuretikët); pengimi i reninës (beta-bllokuesit), pengimi i angiotenzinës ( ACE inhibuesit, losartan), pengimi i aldosteronit (spironolaktoni); ose zvogëlimi i aktivitetit simpatik (alfa-bllokuesit, beta-bllokuesit, reserpina, guanetidina dhe alfa-agonistët e SNQ).

Vazodilatimi është efekti më prominent që vërehet te veprimi i agjentëve antihipertenziv. Ky efekt më tutje mund të kategorizohet varësisht nga pjesa e goditur e sistemit cirkulator. Dilatatorët venoz (diuretikët, nitratet) shkaktojnë zvogëlim të vëllimit goditës dhe të ngarkesës sistolike. Në përgjithësi, diuretikët tiazidë tentojnë të kenë veprim më të shprehur antihipertenziv se sa diuretikët e ansës. Dilatatorët arterial (ACE inhibuesit, hidralazina, minoksidil dhe dihidropiridoni) shkaktojnë zvogëlim të ngarkesës diastolike dhe zvogëlojnë rezistencën totale periferike. Vazodilatatorët e përzier (alfa₁-antagonistët periferik) zvogëlojnë si vëllimin goditës ashtu edhe rezistencën totale periferike. Për fat të keq, ekziston mundësia e zhvillimit të tolerancës ndaj veprimit të tyre. Një pjesë e veprimit antihipertenziv të ACE inhibitorëve mund të jetë si pasojë e potencimit të bradikininës, një komponimi vazodilatator.

Agjentët tjerë ushtrojnë veprimet e tyre drejtpërdrejt në muskulin e zemrës.Veprimi negativ inotrop dhe kronotrop i beta-bllokuesve dhe disa Ca-bllokuesve (p.sh. verapamili, diltiazemi) shkaktojnë zvogëlimin e punës efektive të zemrës, që më pastaj redukton shtypjen e gjakut.

Dhe në fund, losartani dhe valsartani janë barna që janë akoma duke u hulumtuar dhe të cilat kanë qenë të zhvilluara si antagonistë të receptorëve të tipit 1 për angiotenzinën II. Këto barna pengojnë veprimet kardiovaskulare të angiotenzinës II të formuar, që dallon nga veprimi i ACE inhibitorëve të cilët pengojnë sintezën e angiotenzinës II.

HIDRALAZINA

Indikacionet:

Hipertension, vetëm apo në kombinim me antihipertensiv të tjerë, insuficiencë kardiake kongjestive kronike.

Kundërindikacionet:

Pacientët me ndjeshmëri të lartë në bar (hidralazinë), tahikardi e rëndë, lupus eritematoz sistemik idiopatik, insuficiencë e miokardit, cor pulmonale, porfiri.

Veprimet anësore:

Tahikardi, vjellje, dhembje koke, sindrom i ngjashëm me lupus eritematosus sistemik, ekzantemë, ethe, ndryshime në formulën e gjakut, neurit periferik.

Dozimi:

Oralisht: 25 mg, 2 herë në ditë dhe mund të rritet deri në maksimalisht 50 mg 2 herë në ditë.

I.V.: Tek hipertensioni me komplikime renale dhe tek krizat hipertensive, 5-10 mg të tretura në 10 mL NaCl 0.9%, mund të përsëritet pas 20-30 minutave.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 10 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg

Injekcione: 20 mg/mL

METILDOPA

Indikacionet:

Te hipertensioni, i kombinuar edhe me diuretik.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tejndjeshmëri në bar, te sëmundjet aktive të mëlqisë sikur hepatiti apo ciroza, depresioni, feokromocitoma, porfiria.

Veprimet anësore:

Çrregullime gastrointestinale, fyt i thatë, stomatit, sialadenit, edemë, mialgji, kokëdhembje, marramendje, asteni, makth, psikoza të lehta, testet abnormale funksionale të mëlqisë, verdhëz, pështirosje, vjellje, diarre, tharje goje, pagjumësi,egzacerbim i anginës, depresion, retencion i lëngjeve, impotencë, dëmtim i mëlqisë, anemi hemolitike, parkinsonizëm, ekzantemë, bradikardi, hipotension postural.

Dozimi:

Në fillim 250 mg 2-3 herë në ditë, për 2 ditë. Pastaj doza rritet gradualisht në intervale jo më pak se dy ditore deri sa të arrihet rrezultati klinik i dëshiruar. Doza maksimale ditore është 3g. Në kombinim me diuretikë mund të përdoren doza më të vogla.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 250 mg.

NITROPRUSIDI

Indikacionet:

Te krizat hipertensive; për kontrollin e hipertensionit në ndërhyrjet kirurgjike; insuficiencë kardiake akute ose kronike.

Kundërindikacionet:

Te dëmtimet e rënda të mëlqisë; pamjaftushmëria e vitaminës B12; hipertension kompensator.

Veprimet anësore:

Dhembje koke, marramendje, mundim, kolika abdominale, djersitje, palpitacione, shqetësime retrosternale, ulje e numrit të trombociteve, tahikardi, hiperventilim, aritmi, acidozë e theksuar metabolike.

Dozimi:

Në krizën hipertensive me perfuzionim në venë 0,3 mcg/kg/min., në fillim e pastaj përshtatet një dozë, rëndom 0,5-6 mcg/kg/min (rreth 20-400 mcg/kg/min), maksimalisht 8 mcg/kg/min. Nëse pas 10 min. nuk arrihet efekti i dëshiruar atëherë ndërpritet dhe nëse arrihet atëherë perfuzionimi vazhdon për pak orë. Tek ata që kanë përdorë antihipertensiv, doza duhet të jetë më e vogël. Për kontrollin e hipertensionit në ndërhyrjet kirurgjike doza maksimale është 1,5 mcg/kg/min. Në insuficiencën kardiake 10-15 mcg/min. e që në rast nevoje mund të rritet çdo 5-10 min. Doza maksimale është 280 mcg/min.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 10 mg/mL, në 5 mL ampulë.

Inhibuesit e enzimit konvertues të angiotenzinës (ACE inhibuesit)

Mekanizmi i veprimit:

Është mirë e njohur se ACE inhibuesit, duke shërbyer si substrat për ACE , ndërmjetësojnë në konvertimin e angiotenzinës I në angiotenzinë II. Kjo, pastaj, redukton ndikimin e aldosteronit dhe shkakton rritje refleksive të sekrecionit të reninës. Është interesant, se ka mundësi të ekzistimit të sistemeve ind-specifike renin angiotenzin. Veprimi i ACE inhibitorëve në këto sisteme “lokale” mund të jetë më shumë përgjegjës për efektet e tyre klinike se sa veprimet në sistemet që ndodhen në qarkullim. Këto sisteme lokale veprojnë në mënyrë autokrine, parakrine ose intrakrine, dhe besohet se shumë inde , duke përfshirë edhe zemrën, gjëndrrat suprarenale, veshkën dhe të tjera posedojnë renin-aldosteron sistemet e veta. Veprimi në sisteme lokale mund të shpjegojë pse efektet klinike ACE inhibuese perzistojnë më gjatë se sa koncentrimi i detektueshëm i barit në serum. Në këtë mënyrë poashtu mund të spjegohet dallimi në efektet klinike të këtyre agjentëve në organet specifike (p.sh. zemër, veshkë) ose/dhe efektet e caktuara anësore.

ACE inhibuesit reduktojnë produksionin e angiotenzinës II, duke ulur hipertenzionin intraglomerular dhe duke reduktuar ndryshimet në hemodinamikën renale. Ky veprim zvogëlon proteinurinë, ngadalëson uljen e rrjedhës renale të plazmës dhe shkallën e filtrimit glomerular tek pacientët me nefropati diabetike. Pacientët me sklerozë sistemike e kanë të ngritur nivelin e reninës periferike dhe mund të zhvillojnë krizë sklerodermike renale. Kjo krizë shoqërohet me fillim të papritur të hipertensionit malinj dhe vazhdon me rënje rapide të funksionit renal. Është vërejtur se ACE inhibuesit janë efektivë te disa pacientët me këto kriza sepse shkaktojnë uljen e aktivitetit reninë-induktuar të angiotenzinës II, reduktojnë tensionin arterial dhe ruajnë funksionin renal.Tek pacientët me lupus sistemik efektet e dobishme janë kryesisht të përkufizuara në kontrollin e hipertensionit.

Aftësia e ACE inhibitorëve për ndikim në morbiditetin dhe mortalitetin që shoqërojnë sëmundjen iskemike të zemrës dhe dekompenzimin e zemrës zgjon mjaft interesim. Gjatë shqyrtimit të studimeve të bëra është përfunduar se ACE inhibuesit zvogëlojnë shkallën e vdekshmërisë dhe nevojën e hospitalizimit tek rastet me dekompenzim të zemrës. Trendi i dëshirueshëm tek rastet me infarkt të miokardit, aritmitë vdekjepruese të papritura ose të pritura, insultet cerebro-vaskulare dhe embolitë pulmonare sugjerojnë se ACE inhibuesit mund të posedojnë edhe efekte të tjera të dobishme. Disa prej tyre përfshijnë mekanizën anti-iskemik, parandalim të remodelimit ventrikular ose zbutje të aktivizimit neurohormonal. Prezenca e grupit sulfhidril te kaptoprili është identifikuar si “gjuetar” potencial i radikaleve të lira.

KAPTOPRILI

Indikacionet:

Hipertensioni.

Kundërindikacionet:

Te pacientët me ndjeshmëri të lartë ndaj barit si dhe ndaj bllokuesve të tjerë të enzimës së konversionit të angiotensinës.

Veprimet anësore:

Anoreksi, dhembje abdominale, koll e thatë persistente, ndryshime të zërit, hipotension, proteinuri, trombocitopeni, neutropeni, agranulocitozë, hiperkalemi, rritje e nivelit të enzimeve të mëlqisë, ikter kolestatik, çrregullime të funksionit të veshkeve, pankreasit.

Dozimi:

Kur përdoret i vetëm, në fillim jepen 12.5 mg, 2 herë në ditë; në kombinim me diuretikët, në fillim përdoren 6.25 mg, 2 herë në ditë. Doza e zakonshme mbajtëse është 25 mg, 2 herë në ditë; doza maksimale: 50 mg, 2 herë në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 12.5 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg

LIZINOPRILI

VALSARTANI

Indikacionet:

Hipertensioni

Vërejtje të posaçme:

Antagonistët e angiotenzinës-II do të duhej të përdoreshin me kujdes në stenozën arteriale të veshkeve. Monitorimi i i koncentrimit plazmatik të kaliumit është i këshillueshëm posaçërisht tek të vjetrit dhe tek pacientët me dëmtim të veshkeve; doza fillestare më e ulët mbase do të ishte e përshtatshme për këta pacientë; dëmtimi i lehtë ose mesatar i mëlqisë.

Kundërindikacionet:

Dëmtimi i rëndë i mëlqisë, ciroza, obstrukcioni i traktit biliar, laktacioni. Anatagonistët e receptorëve të angiotenzinës-II sikurse edhe ACE inhibuesit do të duhej të shmangeshin gjatë shtatzanisë.

Veprimet anësore:

Lodhje, rrallëherë epistaksa; është raportuar neutropeni.

Dozimi:

Rëndom 80 mg një herë në ditë (më të vjetrit se 72 vjeç, dëmtimi i lehtë deri mesatar i mëlqisë, zvogëlim i vëllimit intravaskular, fillimisht 40 mg një herë në ditë); nëse është e nevojshme të rritet doza pas më së paku 4 javësh deri n 160 mg në ditë (80 mg tek dëmtimi i mëlqisë).

Forma farmaceutike dhe doza:

Kapsulla: Valsartan 40 mg, 80 mg dhe 160 mg

Alfa-bllokuesit

Mekanizmi i veprimit:

Fentolamina është një antagonist i receptorëve alfa-adrenergjik që është e ngjashme me tolazolinën, por është shumë më potente. Fentolamina dhe fenoksibenzamina janë antagonistë të receptorëve alfa adrenergjik që karakterizohen me kohë të shkurtër të veprimit dhe me jokompetitivitet. Ato antagonizojnë si alfa₁ ashtu edhe alfa₂ receptorët dhe kështu bllokojnë veprimin e noradrenalinës dhe adrenalinës që ndodhen në qarkullim. Fentolamina ka efekt më të dobët në mediatorët e liruar nga mbaresat nervore adrenergjike se sa në katekolaminet që ndodhen në qarkullim. Antagonizmi ndaj alfa-₂ receptorëve e rritë nivelin e noradrenalinës në qarkullim dhe ate si pasojë e humbjes së fidbekut negativ. Kjo e zvogëlon efektin hipotenziv. Fentolamina poashtu stimulon receptorët beta adrenergjik në zemër dhe në mushkëri. Të dy këto substanca kanë përdorim të kufizuar klinik.

Për dallim prej fentolaminës dhe fenoksibenzaminës, doksazosina, prazosina dhe terazosina janë selektive sa i përket alfa₁receptorëve. Për shkak të këtij selektiviteti, tahikardia refleksive dhe zvogëlimi i efektit hipotenziv janë problem më i vogël se sa tek fentolamina ose fenoksibenzamina. Bllokada e alfa₂ receptorëve periferik stimulon lirimin e noradrenalinës. (Klonidina poashtu vepron në alfa₂receptorët por ndryshon nga alfa-bllokuesit e përmendur në aftësëinë e saj të stimulimit të alfa₂ receptorëve qendror).

Në dallim prej antihipertenzivëve të tjerë, bllokuesit e alfa₁ receptorëve ushtrojnë një veprim pozitiv në metabolizmin e lipideve edhe pse mund të ketë diferenca të vogla individuale në efektin e tyre. Duke u bazuar në meta-analizat e bëra në kohën e fundit është vërejtur se këto barna e zvogëlojnë holesterolin total, LDL plazmatike dhe tregliceridet plazmatike. Analizat poashtu tregojnë rritje të HDL, por ky efekt është më pak i shprehur te pacientët në moshë më të vjetër. Efekti i alfa₂bllokuesve në profilin e lipideve, në përgjithësi, është më i shprehur te pacientët me nivel bazal të ngritur të lipideve.

DOKSAZOSINA

Indikacionet:

Hipertensioni esencial; hiperplazia beninje e prostatës.

Kundërindikacionet:

Hipersenzitiviteti ndaj doksazosinës dhe derivateve të kuinazolinës (duke përfshirë këtu edhe prazosinën dhe terazosinën).

Veprimet anësore:

SNQ: marramendja, somnolenca, kokëdhembja, astenia, përgjumja.

SKV: hipotensioni ortostatik, hipotensioni, edema, palpitacionet, aritmitë (tahikardia).

SGI: nauzea, vjellja, diarrea, konstipacioni.

Lëkura: kruarja, egzantema (rash).

Të tjera: riniti, artralgjia, mialgjia, dhembja, dispnea, faringjiti, çrregullimet e të pamurit.

Dozimi:

Doza fillestare është 1 mg në ditë, pas 1-2 javësh mund të rritet në 2 mg në ditë e më vonë në 4 mg dhe nëse është e nevojshme 8 mg në ditë. Doza maksimale ditore është 16 mg në ditë!

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 1mg, 2mg, 4mg dhe 8mg.

T ERAZOSINA

Indikacionet:

Hipertensioni i lehtë dhe mesatar; hiperplazia beninje e prostatës.

Vërejtje të posaçme:

Doza e parë mund të shkaktojë kolaps për shkak të hipotensionit (mbrenda 30-90 minutash, kështu që duhet të merren duke pushuar në shtrat) (mund të paraqitet gjithashtu me rrtije të përnjëhershme të dozës).

Veprimet anësore:

Marramendje, mungesë energjie, edemë periferike. Janë raportuar shpeshtësitë e urinimit dhe priapizmi.

Dozimi:

Në hipertension 1 mg para gjumit (komplianca me kohën para gjumit është e rëndësishme); doza dyfishohet pas 7 ditësh nëse është e nevojshme; doza e rëndomtë e mbajtjes është 2-10 mg, një herë në ditë; dozat më tepër se 20 mg në ditë rrallëherë përmirësojnë efikasitetin.

Forma farmaceutike dhe doza:

Tableta: 2mg, 5mg, 10mg

2.6 NITRATET, BLLOKUESIT E KANALEVE TË KALCIUMIT DHE AKTIVIZUESIT E KANALEVE TË KALIUMIT

Nitratet

Mekanizmi i veprimit:

Trajtimi i anginës pektorale duhet të rikthejë drejtpeshimin në mes të kërkesës dhe furnizimit të miokardit me oksigjen. Kjo mund të arrihet duke e shtuar qarkullimin e gjakut dhe në mënyrë konsekuente furnizimin me oksigjen, ose/dhe duke redukuar “ngarkesën punuese” të zemrës që ka si pasojë zvogëlimin e kërkesës për oksigjen.Besohet se nitratet korigjojnë disbalansin e oksigjenit dhe në këtë mënyrë e reduktojnë kërkesën e tij. Kjo arrihet në mënyrë sekondare pas redukimit të shtypjes në sistemin arterial sistemik dhe ate pulmonar (ngarkesa sistolike-afterload) dhe zvogëlimit të ngarkesës efektive të zemrës dhe ate më parë si pasojë e dilatacionit periferik se sa e dilatimit arterial koronar. Nitritet, në instancë të fundit relaksojnë enët venoze periferike, shkaktojnë rritjen e sasisë së gjakut në sistemin venoz, zvogëlojnë rikthimin venoz në zemër dhe kështu zvogëlojnë ngarkesën diastolike (preload).

Nitritet reduktojnë si rezistencën arteriale ashtu edhe shtypjen mbushëse venoze që rezulton me redukimin e distendimit të murreve të ventrikulit të majtë gjatë sistolës dhe në këtë mënyrë zvogëlohet ngarkesa sistolike. Kështu, vazodilatacioni i innuktuar nga nitritet rrit kapacitetin venoz dhe zvogëlon rezistencën e arteriolave. Me këtë rast zvogëlohet ngarkesa sistolike, ngarkesa diastolike si dhe kërkesa për oksigjen. Tek pacientët me zemër të shëndoshë mund të ndodhë rritja e qarkullimit total koronar si pasojë e veprimit të nitriteve dhe nitrateve, por tek pacientët me iskemi, këto substanca nuk rrisin qarkullimin total koronar, por thjeshtë e bëjnë rishpërndarjen e gjakut në drejtim të indeve iskemike. Mendohet se ky efekt ndodhë për shkak të tendencës të dilatimit të enëvë më të mëdha të qarkullimit koronar, që në prezencë të arteriosklerozës, ridrejton shpërndarjen koronare të gjakut në kahje të hapësirave iskemike.

Nitratet relaksojnë muskulaturën e lëmuar të mureve të enëve të gjakut dhe shkaktojnë vazodilatacion. Ky vazodilatim është rezultat i dy mekanizmave celularë: rritjes së GMP-ciklike dhe zvogëlimit të tromboksanit A2. Dilatimi përfshin venat periferike, arteriet periferike, dhe arteriet koronare. Dilatimi venoz zvogëlon rikthimin e gjakut në zemër gjë që redukton presionin mbushës ventrikular. Puna e miokardit,e poashtu edhe kërkesa për oksigjen zvogëlohet, duke lehtësuar dhembjen anginoze. Pacientët me miokardiopati me komponentë kongjestive të shprehur do të kenë dobi prej administrimit intravenoz të nitroglicerinës në rastet që kanë të bëjnë në rradhë të parë me kongjestion pulmonar dhe ngarkesë të lartë diastolike.

Nitritet shkaktojnë një rritje të përkohshme refleksive dhe kompenzatore të punës së zemrës e poashtu edhe të kontraktilitetit miokardial, gjë që normalisht e rrit konsumimin miokardial të oksigjenit, por zvogëlimi i distendimit të mureve të ventrikulit i innuktuar nga nitritet rezulton me një neto kërkesë të zvogëluar për oksigjen si dhe zvogëlim të dhembjes anginoze. Amil nitritet relaksojnë të gjithë tipet tjera të muskulaturës së lëmuar (bronkiale, biliare, gastrointestinale dhe uterine). Nitritet dhe nitratet janë antagonistë funksional të acetilkolinës, noradrenalinës dhe histaminës.

Përdorimi i vazhdueshëm i nitrateve ( oral, transdermal, intravenoz) rezulton me tolerancë ndaj efekteve të dobishme. Toleranca mund të zhvillohet brenda 24 deri 48 orëve. Mekanizmi i nënkuptuar është shpenzimi i grupeve sulfhidrile brenda receptorit dhe zvogëlimi i prodhimit të GMP-ciklike. Për të penguar tolerancën rekomandohet një periudhë e liruar nga nitratet 8-12 orëshe. P.sh. nitroglicerina transdermale duhet të vendoset në mëngjes dhe të largohet në mbrëmje. Tek pacientët me anginë nokturne orari mund të jetë i kundërt.

DINITRATI I IZOSORBITIT

Indikacionet:

Te angina pectoris, për mjekim dhe profilaksë si dhe te insuficienca e ventrikulit të majtë.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tejndjeshmëri ndaj barit (nitrateve), infarkti akut i miokardit, anemi e theksuar, shok, kolaps, traumë e kokës, hemoragji cerebrale, hipotension postural, glaukomë këndngushtë.

Veprimet anësore:

Dhembje koke, marramendje dhe dobësim kalimtar si dhe shenja të tjera të iskemisë cerebrale për shkak të hipotensionit postural, skuqja e fytyrës, tahikardi, çrregullime gastrointestinale, vjellje, asteni, hipotension, djersitje dhe kolaps. Pas përdorimit të gjatë mund të shfaqen ekzantema ndërsa dozat e larta të barit mund të shkaktojnë methemoglobinemi.

Dozimi:

Nën gjuhë, 5-10 mg në ditë. Nëpërmjet gojës, në angina pectoris 30-130 mg në ditë, në doza të ndara: në insuficiencën e ventrikulit të majtë: 40-160 mg dhe në rast nevoje deri në 240 mg, në ditë, në doza të ndara. Intravenoz: 2-10 mg/orë duke pasur parasysh të mos kalohet doza prej 20 mg/orë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 5 mg, 10 mg, 20mg

Injekcione: 1 mg/mL në 10 mL ampulë

MONONITRATI I ISOSORBITIT

Indikacionet:

Angina pektorale.

Kundërindikacionet:

Hipersenzitivitet ndaj nitrateve, hipotension i shprehur, glaukomë me kënd të mbyllur, shok, infarkt akut i miokardit me shtypje mbushëse të dobët të ventrikulit të majtë, shtypje kraniale e rritur.

Veprimet anësore:

SNQ: kokëdhembje, mundim, dobësim.

SKV: hipotension ortostatik, tahikardi, palpitacione, edemë e ATC.

SGI: nauzea, vjellje.

Lëkura: vazodilatim në lëkurë, flesh, ekzantemë.

Dozimi:

30-60 mg një herë në ditë. Pas disa ditësh doza mund të rritet në 120 mg, një herë në ditë..

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 10 mg, 20 mg.

Tableta (retard): 30 mg, 40mg, 60 mg, 120 mg.

TRINITRATI I GLICEROLIT

Indikacionet:

Në profilaksën dhe mjekimin e angina pectoris; insuficiencë e ventrikulit të majtë.

Kundërindikacionet:

Pacientët me ndjeshmëri të lartë në bar (në nitrate), infarkt akut i miokardit, anemi, trauma të kokës, hemoragji cerebrale, hipotension, glaukomë këndngushtë, hipertrofi e prostatës.

Veprimet anësore:

Dhembje koke, mbërdhezje, marramendje, tahikardi, hipotension. Dozat e larta mund të shkaktojnë methemoglobinemi.

Dozimi:

Sublingual: 03-1 mg, 2-4 herë në ditë. oralisht: 2.4-6.5mg (tableta apo kapsulla me veprim të zgjatur), 2-3 herë në ditë. Në anginën e rëndë: 10 mg, 3 herë në ditë. Me injektimintravenoz: 10-100 mikrogram në minut. Me aerosol: 1-2 doza nën gjuhë dhe pastaj goja mbyllet.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 1 mg, 2 mg, 3 mg,

Tableta (sublinguale): 0.15 mg, 0.3 mg, 0.4 mg, 0.6 mg

Kapsulla: 2.5 mg, 6.5 mg, 9 mg, 13 mg

Injekcione: 0.5 mg/mL, 5 mg/mL

Aerosol i dozuar: 0.4 mg

Bllokuesit e kanaleve të kalciumit

Mekanizmi i veprimit:

BKK inhibojnë fluksin intracelular të Ca ekstracelular nëpër membranat qelizore të miokardit dhe muskulaturës së lëmuar të enëve të gjakut. Pa marrë parasysh këto ndryshime, niveli i Ca në serum mbetet i pandryshuar. Kanalet e Ca në membranat qelizore të miokardit dhe në muskulaturën e lëmuar vazale janë selektivë dhe lejojnë një rrjedhë të ngadalshme të Ca, gjë që ndihmon ndërlidhjen ekscitim-kontrakcion dhe zbrazjen elektrike (p.sh. faza e platosë në potencialin e aksionit) të qelizave përquese në zemër dhe në indin vaskular. Këto barna inhibojnë këtë rrjedhë brenda, me gjasë duke deformuar kanalet, duke inhibuar mekanizmin portal të kontrollit jonik dhe/ose duke penguar lirimin e Ca prej retikulumit sarkoplazmatik. Zvogëlimi rezultues i Ca intracelular inhibon proceset kontraktile të muskulaturës së lëmuar të miokardit dhe ka si pasojë dilatimin e arterieve koronare dhe sistemike. Ky veprim përmirëson furnizimin e miokardit me oksigjen, zvogëlon rezistencën periferike totale, zvogëlon shtypjen sistemike të gjakut dhe ngarkesën diastolike. Verapamili, ngjashëm me diltiazemin dhe nifedipinën, në mënyrë efektive rrit qarkullimin koronar. Për këto arësye BKK janë të suksesshëm në trajtimin e anginës dhe hipertensionit.

Duhet të ceket se të gjithë BKK nuk janë identikë. Deri sa dallimet farmakodinamike në mes të anëtarëve të nëngrupit dihidropiridon ( amlodipin, felodipin, nikardipin, nifedipin etj) janë të vogla, verapamili është i veçantë. Për dallim prej të tjerëve verapamili ka efekt farmakodinamik më të theksuar në indin nodal të zemrës, qelizat e muskulaturës së lëmuar vazale, posaçërisht në arteriole dhe në traktin GI.

Efektet elektrofiziologjike të verapamilit dhe diltiazemit i bëjnë ato të preferueshme për kontrollin dhe/ose konvertimin e disa aritmive supraventrikulare. Veprimi inotrop i nifedipinës është më i vogël në krahasim me atë të diltiazemit ose verapamilit. Në anën tjetër, veprimi vazodilatator periferik i verapamilit është më pak potent se sa ai i nifedipinës dhe i analogëve të dihidropiridinës.

Zvogëlimi i Ca intracelular ndikon poashtu në qelizat e muskulaturës së lëmuar duke inhibuar proceset kontraktile dhe duke rezultuar me dilatim të arterieve koronare dhe ato sistemike. Këto efekte shkaktojnë rritje të furnizimit të miokardit me oksigjen, zvogëlim të rezistencës periferike totale, zvogëlim të rezistencës vaskulare koronare dhe sistemike, dhe zvogëlim të ngarkesës diastolike. Ky reduktim në kërkesën e miokardit për oksigjen, në normën e punës, dhe tonusin vaskular besohet se është përgjegjës për efektet e dobishme në anginë dhe në veprime antihipertenzive.

AMLODIPINA

Indikacionet:

Hipertension, profilaksa tek angina.

Kundërindikacionet:

I kontraindikuar tek pacientët me tejndjeshmëri në bar.

Veprimet anësore:

Kokëdhembje, somnolencë, lodhje, marramendje, palpitacione, edemë, pështirosje, dhembje abdominale, dispne, dhembje të muskujve, pruritis.

Dozimi:

Tek hipertensioni apo angina fillohet me 5mg në ditë, doza maks. 10 mg, një herë në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 2.5mg, 5mg,10mg

DILTIAZEMI

Indikacionetet:

Profilaksë dhe mjekim i angina pectoris, hipertensioni.

Kundërindikacionet:

Sindromi i sinusit të sëmurë, shkalla e dytë ose e tretë e bllokut A-V (nëse nuk është vendosur pacemakeri), bradikardi e rëndë, insuficiencë e ventrikulit të majtë, shtatzani.

Veprimet anësore:

Bradikardi, bllok sino-atrial, bllok A-V, hipotension, dhembje koke, çrregullime gastrointestinale, edema e nyjës së këmbës, hepatit, depresion.

Dozimi:

Në angina pectoris 60mg 3 herë në ditë në rast nevoje doza mund të rritet deri në 360mg në ditë. Doza maksimale është 480mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 30 mg, 60 mg, 90 mg, 120 mg.

Injekcione: 5mg/mL.

NIFEDIPINA

Indikacionet:

Në mjekimin dhe profilaksën e insuficiencës koronare; angina pektoris; gjendje pas infarktit. I indikuar edhe tek hipertensioni, hipertensioni primar dhe sekondar.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tejndjeshmëri ndaj barit; shok kardiogjen; stenozë e avansuar e aortës ; shtatzani; porfiri; hipotension.

Veprimet anësore:

Janë të lehta dhe kalimtare si dhe shfaqen në fillim të mjekimit. Si efekte më të zakonshme janë: dhembje koke, mundim, edemë e gjymtyrëve të poshtme, hipotension i lehtë, palpitacioen, reakcione në lëkurë, shpeshtim i urinimit, çrregullime të të pamurit, hiperplazi e gingivave.

Dozimi:

10-20 mg, 2 deri 3 herë në ditë; doza maksimale ditore është 120 mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 10 mg, 20 mg, 40mg.

Kapsulla: 5 mg, 10 mg

NIMODIPINA

Indikacionet:

Parandalimi dhe trajtimi i deficitit iskemik neurologjik që përcjell gjakderdhjet subaraknoidale.

Vërejtje të posaçme:

Edema cerebrale ose rritja e rrezikshme e shtypjes intrakraniale; të shmanget përdorimi i njëkohshëm i tabletave dhe infuzionit të nimodipinës , bllokuesve të kanaleve të kalciumit, ose beta-bllokuesve; funksioni i zvogëluar i veshkeve ose barnat nefrotoksike; shtatzania; të shmanget grejpfruti (mund të alterojë metabolizmin).

Efektet anësore:

Hipotension, ndryshim në ritmin e zemrës, mbërdhezje, kokëdhembje, çrregullim GI, pështirosje, dhe ndjenjë e të nxehtit; janë raportuar trombocitopenia dhe ileusi; rritje e përkohshme e enzimeve të mëlqisë pas administrimit intravenoz të nimodipinës.

Dozimi:

Parandalimi i gjakderdhjes subaraknoidale: nëpërmjet gojës: nga 60 mg çdo 4 orë (doza e përgjithshme ditore 360 mg) duke filluar mbrenda 4 ditësh nga gjakderdhja subaraknoidale dhe duke vazhduar për 21 ditë.

Trajtimi i gjakderdhjes subaraknoidale: nëpërmjet infuzionit intravenoz duke përdorur katetër të venës qendrore, fillimisht nga 1mg/orë duke rritur dozën pas dy orësh në 2mg/orë duke siguruar shtypjen e gjakut që të mos zbres shumë. Pacientëve me shtypje jostabile të gjakut ose që peshojnë më pak se 70kg, duhet t’u jepen fillimisht 500mikrogram/orë ose nëse është e nevojshme edhe më pak. Trajtimi duhet të fillojë sa më parë që është e mundshme dhe do të duhej të zgjas më së paku 5 ditë (maksimalisht 14 ditë); në rast të intervenimit kirurgjik gjatë trajtimit, të vazhdohet edhe për më së paku 5 ditë pas intervenimit.

Forma farmaceutike dhe doza:

Tableta: 30mg

Infuzion intravenoz: 200 mikrogram/mL 50mL

VERAPAMILI

Indikacionet:

Aritmi supraventrikulare, angina pectoris, hipertension.

Kundërindikacionet:

Hipotension, bradikardi, shkalla e dytë dhe e tretë e bllokut A-V, sindromi i sinusit të sëmurë, shok kardiogjen, bllok sinoatrial, flater atrial ose fibrilim që ndërlikon në sindromin Wolf-Parkinson-White.

Veprimet anësore:

Konstipacion, mundim, vjellje, dhembje koke, marramendje, skuqje, edemë e këmbëve, në raste të rralla dëmtim i funksionit të mëlqisë, reakcione alergjike, pas përdorimit të gjatë janë raportuar edhe raste të rralla gjinekomastie dhe hiperplazie xhinxhivale; pas përdorimit në venë mund të shfaqen hipotension, bradikardi, bllok kardiak dhe asistoli.

Dozimi:

Oralisht: në aritmitë supraventrikulare, 40-120 mg, 3 herë në ditë; angina pectoris: 80-120 mg, 3 herë në ditë; angina pectoris: 80-120 mg, 3 herë në ditë; hipertension: 240-480 mg në ditë në 2-3 doza të ndara. I.V.: me injektim të ngadalshëm, për 2 minuta 5-10 mg, në rast nevoje, tek takiaritmitë paroksizmale mund të injektohen edhe 5 mg të tjera, pas 5-10 minutash.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 40 mg, 80 mg, 160mg, 240mg

Injekcione: 2,5 mg/mL, në amula 2 mL

2.7 SIMPATOMIMETIKËT

ADRENALINA ( EPINEFRINA )

Dozimi:

Në shok anafilaktik me injekcion I.M. (ose subkutan) 1 mg/mL, shih tabelën:

Mosha Doza

Nën 1 vjeç	0.05 mg/mL
1 vjeç	0.1 mg/mL
2 vjeç	0.2 mg/mL
3-4 vjeç	0.3 mg/mL
5 vjeç	0.4 mg/mL
6-12 vjeç	0.5 mg/mL
të rriturit	0.5-1 mg/mL

Këto doza mund të përsëriten çdo 10 minuta, duke pasur në konsideratë shtypjen e gjakut dhe pulsin, përderisa të mos shfaqen shenja përmirësimi.Rruga intravenoze duhet të përdoret me kujdes të veçantë.

Indikacionet:

Shok anafilaktik, bllok kardiak, sindrom Adams-Stokes, edemë angioneurotike dhe në status asthmaticus akut.

Kundërindikacionet:

Pacientët me ndjeshmëri të lartë në adrenalinë; dëmtime cerebrale organike; shok joanafilaktik, kardiomiopati, insuficiencë koronare, glaukomë këndngushtë, hipertension, hipertiroidizëm.

Veprimet anësore:

Tahikardi, aritmi, hipertension, angina pectoris, dispne, edemë pulmonare, hemorragji cerebrale dhe subarahnoidale, hemiplegji, cefalgji, tremor, marramendje, vjellje, ankth, dobësi dhe iskemi lokale.

Dozimi:

Në shok anafilaktik: 0.5-1 mg I.M. në varësi të tolerancës dhe reagimit klinik të të sëmurit. Në bllok kardiak: 0.3 - 0.5 I.V. ose drejtpërdrejt në zemër doza mund të përsëritet çdo 5-10 minuta. Në status asthmaticus: 0.2 - 5 mg nën lëkurë ose I.M.: çdo 2 orë në varësi nga përgjegja klinike e të sëmurit. Në raste të rënda doza mund të përsëritet çdo 20 minuta (gjithsejt 3 doza). Fëmijët: 0.01 mg/kg masë trupore, çdo 4 orë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 0.01 mg/mL (1:100,000), 0.1 mg/mL (1:10,000), 0.5 mg/mL (1:2000), 1 mg/mL (1:1000).

2.8 ANTIKOAGULANTËT DHE PROTAMINA

EPOPROSTENOLI

Indikacionet:

Hipertensioni primar pulmonar. Pengimi i agregimit trombocitar gjatë dializës renale.

Kundërindikacionet:

Hipersenzitiviteti, RDS, qarkullimi fetal perzistent, shantet nga ana e majtë në të djathtën.

Veprimet anësore:

SNQ: kokëdhembje, parestezione, mundim, anksiozitet, agjitacion.

SKV: dhembje gjoksi, tahikardi, bradikardi, hipotension.

SGI: nauze, dispepsi, dhembje abdominale, vjellje.

SR: dispne.

Lëkura: flesh .

Të tjera: trombocitopeni, ethe, sepsë, mialgji.

Dozimi:

Në fillim, 2 nanogram/kg/min. në formë të infuzionit I.V. duke e rritur këtë dozë çdo 15 min për 2nanogram/kg/min. deri sa të arrihet efekti i dëshiruar. Doza mbajtëse fillestare duhet të jetë për 4nanogram/kg/min më e vogël se sa doza maksimale që është arritur gjatë dozimit fillestar.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 0.5 mg/17mL, 1.5 mg/17 mL

HEPARINA

Indikacionet:

Të gjitha rastet me tromboemboli dhe emboli akute; në parandalimin e trombozës pas operacioneve dhe pas lindjes; si preventivë në rastet e transfuzionit të gjakut; në tromboza të venave të thella, tromboflebite; infarktin e mushkrive; infraktin akut të miokardit; për të ndikuar në dislipoproteinemitë aterosklerozë dhe për parandalimin e aksidenteve tromboembolike te ateroskleroza.

Kundërindikacionet:

Te pacientët me ndjeshmëri të lartë në bar (heparinë) hemofili, hematoporfiri, ikter, ulcer peptik ose kolit ulcerës.

Veprimet anësore:

Hemoragji, reakcione alergjike, trombocitopeni, osteoporozë-pas përdorimit të gjatë.

Dozimi:

Trajtimi i trombozave të thella dhe embolisë pulmonare bëhet me injekcion intravenoz me dozë goditëse prej 5000 njësive (10.000 njësi në emboli të rëndë pulmonare) duke vazhduar me infuzion kontinual të 1000-2000 njësive/orë ose me injekcion S.C. të 15.000 njësive çdo 12 orë (është esencial monitorimi laboratorik-preferohet në bazë ditore dhe duke rregulluar dozën në bazë të tij).

Fëmijët e rritur dhe fëmijët duhet të marrin doza më të vogla goditëse dhe pastaj nga 15-25 njësi/kg/orë me injekcion intravenoz, ose 250 njësi/kg çdo 12 orë me injekcion subkutan.

Për anginë jostabile, okluzion akut periferik i arterieve aplikohet regjim sikurse te tromboza e venave të thella dhe embolia pulmonare.

Për profilaksë kirurgjike në ortopedi përdoret një regjim i akorduar i dozës (me monitorim) ose mund të zgjedhet një heparinë me masë të ulët molekulare.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 1000 I.U./mL, 5000 I.U./mL, 5000 I.U./5mL, 25.000 I.U./5ml

Injekcione heparinë me masë të ulët molekulare

Dalteparinë: 2500 I.U./0.2mL, 5000 I.U./0.2mL, 10000 I.U./0.4mL

Certoparinë: 3000 I.U./0.3mL

Enoksaparinë: 2000 I.U./0.2mL, 4000 I.U./0.4mL, 6000 I.U./0.6mL, 8000 I.U./0.8mL

Tinzaparinë: 3500 I.U./0.35mL, 4500 I.U./0.45mL, 10000 I.U./0.5mL

PROTAMINA (sulfati)

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 10 mg/mL, në ampula 5 mL

Indikacionet:

Hemoragji të shkaktuara nga mbidozimi i heparinës te pacientët me tejndjeshmëri ndaj barit.

Veprimet anësore:

Skuqje e lëkurës, bradikardi, hipotension.

Dozimi:

Me injektim të ngadalshëm në venë, 1 mg sulfat protamine.

Kundërindikacionet:

Te hemorragjitë aktive ose të porsakaluara, endokardit septik me infeksione streptokoksike, hipertension i rëndë, sëmundje pulmonare ose bronkit i rëndë, pankreatit akut, diabet i rënduar dhe moshë e shtyrë.

Veprimet anësore:

Ethe, hemorragji, emboli cerebrale, periferike dhe pulmonare si dhe reakcione alergjike.

Dozimi:

Në përgjithësi protamina jepet në mënyrë intravenoze në doza prej 1 deri 1.5 mg për çdo 100 njësi të heparinës nëse është dhënë heparina në mënyrë intravenoze mbrenda disa minutave paraprake. Nëse kanë kaluar më tepër se 30 minuta deri 1 orë prej dhënjes së heparinës, protamina do të duhej të reduktohej në përafërsisht gjysmën e dozës (0.5 deri 0.75 mg për 100 njësi të heparinës) dhe një reduktim i mëtejshëm prej një të katërtën e dozës është i nevojshëm nëse kanë kaluar më tepër se 2 orë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 1,000 Nj./mL 5 mL ampulë, 5,000 Nj./mL

5 mL ampulë, 25,000 Nj./mL 5 mL ampulë

VARFARINA

Indikacionet:

Mjekim profilaktik tek embolizimet në sëmundjet reumatike të zemrës dhe tek fibrilacioni atrial. Profilaksë pas vendosjes së valvulave protetike të zemrës. Profilaksë dhe trajtim tek trombozat e venave dhe embolive pulmonare, tek ATI (atak iskemik tranzitor).

Kundërindikacionet:

Shtatzania, ulcera peptike, hipertension i rëndë, endokarditi bakterial.

Veprimet anësore:

Hemorragji, ndjeshmëri, diarre, alopeci, nekrozë e lëkurës, disfunksion hepatik, mundim, vjellje dhe pankreatit.

Dozimi:

Sa të jetë e mundur, para se të aplikohet doza iniciale duhet të determinohet koha e protrombinës. Doza induktive (rekrutimit) për të rriturit është 10 mg në ditë, 2 ditë. Doza mbajtëse përcaktohet në bazë të kohës së protrombinës, rëndom është 3-9 mg si dozë e vetme në ditë, në të njëjtën kohë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 0,5mg, 1mg, 3mg, 5mg

2.9 BARNAT KUNDËR AGREGIMIT TË TROMBOCITEVE

Barnat që ndikojnë në koagulimin e gjakut

Mekanizmi i veprimit:

Procesi i koagulimit të gjakut paraqet një interakcion të qelizave, proteinave dhe hormoneve lokale. Fillimisht, murri i dëmtuar i enës së gjakut liron tromboksanin i cili stimulon agregimin e trombociteve. Formimi i agregatit të tillë (primar) të trombociteve paraqet fazën e parë prej gjithsejt dy fazave në procesin e koagulimit të gjakut dhe me gjasë kjo fazë është më e rëndësishmja në ndaljen e gjakderdhjes. Faza e dytë përfshin një seri të koordinuar të reakcioneve gjatë të cilave gjenerohet trombina e cila pastaj katalizon transformimin e fibrinogjenit në fibrinë. Eritrocitet pastaj adherojnë për fibrat e fibrinës duke formuar trombin (koagulumin) e vërtet dhe përfundimtar të gjakut. Në përgjithësi trombet venoze janë të përbëra prej fibrinës dhe eritrociteve ,ndërsa ato arteriale prej agregateve trombocitare.

Çdo fazë e procesit të koagulimit është unike sa i përket mekanizmit. Pasi që koagulimi arterial është i bazuar në agregimin trombocitar kurse ai venoz më tepër mbështetet në një “kaskadë të koagulimit”, terapia medikamentoze për sëmundje specifike ndryshon varësisht prej lokalizimit të sëmundjes brenda sistemit të qarkullimit të gjakut. Barnat antitrombocitare përdoren për të prevenuar trombet arteriale kurse ato antikoagulante prevenojnë trombozën venoze. Por, sistemi i koagulimit është shumë kompleks dhe si pasojë e kësaj shumë barna mund të ndërhyjnë në një ose më shumë procese të tilla.

Si dhe tek shumica e proceseve të tjera fiziologjike në organizëm, edhe në procesin e koagulimit ekziston një proces paralel i cili inhibon agregimin e trombociteve. Ky proces është i ndërmjetësuar nga prostaglandina endoteliale vaskulare- prostaciklina. Deri sa tromboksani stimulon agregimin e trombociteve, prostaciklina , dhe ate në mënyrë shumë potente, inhibon të njëjtin proces. Aspirina dhe barnat josteroide antiinflamatore (BJSAI) mund të interferojnë në agregimin trombocitar duke i u falënderuar veprimit të tyre inhibues në procesin e sintezës së prostaglandinës trombocitare- tromboksanit. Mendohet se aspirina në doza të vogla inhibon sintezën e tromboksanit ndërsa në doza më të mëdha inhibon sintezën e të dy prostaglandinave. Efekti i aspirinës në prostaglandinën trombocitare perziston gjatë tërë jetës së trombocitit ndërsa efekti i BJSAI në trombocite është prezent vetëm gjatë kohës kur BJSAI është aktiv në organizëm. Sulfinpirazoni është BJSAI dhe është përdorur për shkak të aftësisë së tij inhibuese në procesin e agregimit të trombociteve por sot rrallë shfrytëzohet për këtë qëllim.

Abciksimabi, dipiridamoli dhe tiklopidina poashtu pengojnë agregimin e trombociteve por me mekanizma të ndryshme. Abcikimabi dhe tiklopidina interferojnë në agregimin e trombociteve duke interferuar në lidhjen e fibrinogjenit për receptorët trombocitar. Së paku dy tipe të ADP receptorëve janë identifikuar në trombocite dhe në tiklopidinë, dhe analogu i tij, klopidogreli, duket se lidhet në mënyrë ireverzibile për receptorin ndërmjetësues të inhibicionit të adenil ciklazës. Dipiridamoli potencon veprimin e AMP- ciklike e cila redukton aktivitetin e tromboksanit A₂ që është stimilues i agregimit trombocitar. Potencimi i AMP-ciklike përmes dipiridamolit arrihet përmes: (a) inhibimit të fosfodiesterazës – enzimit përgjegjës për metabolizmin e AMP-ciklike, dhe (b) duke potencuar prostaciklinën e cila stimulon adenil ciklazën që gjeneron AMP-ciklike.Pa marrë parasysh të gjitha, efekti i dipiridamolit në agregimin e trombociteve është më pak dramatik se sa ai i aspirinës. Përdorimi ticlopidinës është i pranuar për trajtim të ICV dhe përmban në vete rrezikun nga neutropenia, ndërsa abciximab nuk mund të merret per os. Aspirina, në doza të vogla, është medicament i preferuar antitrombocitar.

Disa barna interferojnë në faza të ndryshme të aktivizimit sekvencial të proteineve që marrin pjesë në koagulim. Varfarina inhibon vitaminën K e cila është e domosdoshme për gjenerimin e faktorëve të koagulimit. Heparina dhe LMWH (Heparinat me Masë të Ulët Molekulare)lidhen për antitrombinën III (AT III) dhe në këtë mënyrë e rrisin aftësinë e AT III për inaktivizimin e disa faktorëve koagulues, duke përfshirë këtu faktorët siç janë:trombina, Xa dhe IXa. Vitamina K është esenciale për prodhimin e disa faktorëve të koagulimit në mëlqi.Në prezencë të varfarinës mëlqia prodhon faktorët II,VII, IX dhe X me aftësi të ulur koaguluese për 30 %. Produkte të ndryshme të LMWH kanë aftësi të ndryshme për inaktivizimin e trombinës dhe faktorit Xa. LMWH siç është dalteparina, enoksapami, parësisht veprojnë duke e inhibuar faktorin Xa dhe kanë më pak mundësi të inaktivizojnë trombinën.Hirudina është inaktivator direkt i trombinës dhe vepron pavarësisht nga A III. Vitamina K përdoret si antagonist i varfarinës ndërsa protamina neutralizon veprimin e heparinës. Plazma e freskët e ngrirë mund të aplikohet për kundërvënien e efekteve klinike të të gjitha substancave antikoagulante. Frakcioni i proteineve të plazmës nuk përmban proteine të koagulacionit dhe si i tillë është terapi joadekuate për trajtimin e hipoprotrombinemisë.

Organizmi i njeriut ka aftësi të bëjë lizën e trombit pasi që ai të formohet (fibrinoliza). Barnat fibrinolitike potencojnë këtë proces ndërsa disa të tjera e antagonizojnë.Të gjithë trombolitikët e kanë të përbashkët rrugën përfundimtare të veprimit të tyre- aktivizimin e plazminës e cila bën lizën e fibrinës brenda trombit. Plazmina poashtu bën shpërbërjen e fibrinogjenit, faktorit V dhe faktorit VIII.Fragmentet e fibrinës dhe fibrinogjenit (produktet degraduese) mund të prevenojnë formimin optimal të trombit. Poashtu mendohet se koncentrimi i rritur i plazminës ndikon në funkcionin e trombociteve dhe si pasojë pengon procesin normal të koagulimit.Pacientët që trajtohen me trombolitik intravenoz janë në një “gjendje hipokoagulabile” sistemike. Acidi aminokaproik antagonizon veprimin fibrinolitik të agjentëve trombolitike.Acidi aminokaproik e ndalon lizën e trombit duke inhibuar substancat plazminogjene aktivizuese ndërsa aprotinina prevenon fibrinolizën duke inhibuar plazminën dhe kalikreinën.

Dhe në fund, preparatet komerciale të faktorëve specifik të koagulimit përdoren kur ekziston mungesa e tyre. Faktori VIII është faktor i nevojshëm për koagulim normal. Ai përkohsisht zavendëson këtë faktor tek njërëzit që vuajnë nga hemofilia. Faktori VIII transformon protrombinën në trombin ndërsa trombina, që është hemostatik topik, në mënyrë direkte konverton fibrinogjenin në fibrin.

ACIDI ACETILSALICILIK

Indikacionet:

Acidi acetilsalicilik ushtron veprim analgjezik, antipiretik dhe antiinflamator prandaj indikohet për mjekimin e sëmundjeve reumatike dhe të çrregullimeve të tjera muskuloskeletore (duke përfshirë edhe artritin juvenil). Ai ushtron edhe veprim antitrombocitar, prandaj indikohet në profilaksën e sëmundjeve cerebrovaskulare ose të infarktit të miokardit, në dhembje të lehta deri mesatare dhe në gjendje febrile.

Kundërindikacionet:

Pacientët me tejndjeshmëri ndaj barit, hemofili dhe çrregullime të tjera të koagulimit; ulcerë peptike aktive;

fëmijët nën 12 vjeç (përveç mjekimit të artritit juvenil), laktacionit (rreziku i shfaqjes së Reye sindromës).

Veprimet anësore:

Ulcera me hemoragji të fshehta; çrregullime gastriontestinale; hemoragji subkonjunktivale; çrregullime të të dëgjuarit; marramendje; konfuzion mendor; angioedemë; bronkospazmë; ekzantemë; rritja e kohës së koagulimit; miokardit; trombocitopeni; Reye sindromi.

Dozimi: 75-300mg në ditë

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 100 mg, 300 mg, 500 mg

ABCIKSIMABI

Indikacionet:

Preventivë te komplikimet e iskemisë kardiake, preventivë e shkurtër ( një muaj ) tek infarkti i miokardit, tek pacientët me anginë jostabile që nuk reagojnë në trajtim me terapi konvencionale.

Kundërindikacionet:

Hemoragji interne aktive, tek intervenimet kirurgjike, tek traumat intrakraniale apo intraspinale në dy muajt e fundit, te neoplazmat intrakraniale, te malformacionet arteriovenoze, aneurizma, hipertension të rëndë, hemoragjia, trombocitopenia, vaskuliti, retinopatia hipertenzive ose diabetike.

Veprimet anësore:

Manifestime hemoragjike, pështirosje, vjellje, hipertension, bradikardi, dhembje gjoksi, dhembje shpine, kokëdhembje, ethe, trombocitopeni, rrallë tamponadë kardiake, reakcion të tejndjeshmërisë.

Dozimi:

Të rriturit: në fillim me injekcion I.V. për 1 min., 250mcg/kg, pastaj me infuzion I.V., 125 nanogram/kg /minut (maksimalisht 10mcg/minut).

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 2mg/mL.

DIPIRIDAMOLI

Indikacionet:

Si ndihmës gjatë mjekimit me antikoagulues që meren oralisht për parandalimin e ndërlikimeve tromboembolike prej valvulave prostatike të zemrës, ndërsa i kombinuar më acid acetilsalicilik indikohet në sëmurjet trombotike ose në kardiopatitë iskemike.

Kundërindikacionet:

Nuk njihet ndonjë kontraindikim absolut i dipiridamolit.

Veprimet anësore:

Dhembje të kokës, marramendje, dispepsi, diarre e lehtë dhe ekzantemë.

Dozimi:

Të rriturit: 300-600mg në ditë, në 3 ose 4 doza të ndara. Fëmijët: 5mg/kg të masës, në doza të ndara. Duhet përdorur para ushqimit.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 25mg, 50mg, 75mg.

KLOPIDOGRELI

2.10 BARNAT PËR TRAJTIMIN E INFARKTIT TË MIOKARDIT DHE FIBRINOLIZA

Trombolitikët (Fibrinolitikët)

Mekanizmi i veprimit:

Sistemi fibrinolitik është një sistem enzimatik endogjen,veprimi i të cilit rezulton me zbërthimin intravaskular të trombeve nga ana e plazminës, një enzimi jospecifik, i cili tretë fibrinën si dhe disa faktorë të tjerë të koagulimit. Mirëvajtja e aktivitetit fibrinolitik brenda drejtpeshimit homeostatik sigurohet nga disa inhibitorë që ndodhen në qarkullim. Administrimi i trombolitikëve ekzogjen aktivizon sistemin normal fibrinolitik përmes rrugëve të ndryshme, dhe të gjitha këto në fund konvertojnë plazminogjenin në plazmin gjë që shkakton tretjen e trombit.

Për dallim prej alteplazës, streptokinaza është aktivator jospecifik i plazminogjenit ( në qarkullim dhe e lidhur); administrimi i streptokinazës teoretikisht rezulton me gjendje sistemike të lizës. Efekt sekondar dhe potencialisht jo i dëshirueshëm i administrimit të streptokinazës është induksioni i përgjegjjes prokoagulante që realizohet përmes lirimit të shtuar të trombinës. Edhe pse përgjegjja prokoagulante ndodhë te të gjithë trombolitikët, të dhënat nga provat in vitro sugjerojnë se kjo dukuri në shkallë më të lartë haset gjatë administrimt të streptokinazës. Ekzistojnë mendime se kjo gjendje prokoagulabile e induktuar mund të ngadalësojë shpejtësinë me të cilën ndodhë tromboliza e hershme.

Urokinaza është poashtu aktivator direkt i plazminogjenit dhe indukton efekte sistemike të ngjashme me ato të vërejtura te streptokinaza. Edhe pse urokinaza përfitohet nga burimet humane, antigjeniteti nuk ndodhë.

Alteplaza ose t-PA(tissue plasminogen aktivator), ka një përparësi teorike sepse është një agjent trombolitik “tromb specifik” (p.sh. ai lidhet në mënyrë specifike për plazminogjenin i cili është lidhur për fibrin). Si rezultat, plazmina prodhohet kryesisht në vendin e trombit patologjik, duke shmangur një gjendje të lizës sistemike. Por, duhet të merret parasysh se ky selektivitet është relativ, dhe se në doza më të larta janë vërejtur edhe efekte sistemike.

Duke i shfrytëzuar përparësitë bioteknologjike që përdoren në prodhimin e alteplazës, është zhvilluar APSAC(anisoyalated plasminogen streptokinase aktivator complex) me qëllim të shmangies së zhvillimit rapid të një gjendjeje sistemike të lizës pas administrimit të streptokinazës. APSAC është thjeshtë një molekulë e streptokinazës e modifikuar me përdorimin e teknikës bioteknologjike me qëllim të krijimit të kompleksit streptokinazë plazminogjen i cili ngadalë do të deacetilohej në streptokinazë në shkallë të tillë e cila nuk do të shkaktojë gjendje të lizës. Për fat të keq, doza e APSAC e nevojshme për të prodhuar trombolizë efektive është akoma e mjaftueshme për zhvillimin e një gjendjeje të lizës.

Tenekteplaza është fibrinë-specifik, plazminogjen aktivator i rekombinuar i tipit ind-TNK, i cili ushtron veprimin e tij trombolitik në sistemin fibrinolitik endogjen me qëllim të konvertimit të plazminogjenit në plazmin. Për dallim prej streptokinazës ose urokinazës, pjesa më e madhe e aktivitetit të alteplazës ose tenekteplazës është e varur nga prezenca e fibrinës. Në mungesë të fibrinës një sasi minimale e plazminogjenit konvertohet në plazmin. Tenekteplaza e ka më të lartë fibrinë-specifitetin në krahasim me alteplazën; sidoqoftë, rëndësia klinike e fibrinë-specifitetit akoma nuk është përcaktuar.

ALTEPLAZA

Indikacionet:

Ështe trombolitik dhe përdoret tek tromboza venoze, embolia pulmonare dhe infarkti i miokardit.

Vërejtje të veçanta:

Rreziku nga gjakderdhja përfshirë ato nga punkcioni venoz ose procedurat invazive, çdo kompresion i mushkërive, shtatzania, aneurizma abdominale ose konditat në të cilat tromboliza mund të japë rritje te komplikimeve embolike siç janë atriumi i dilatuar i majtë me fibrilacion atrial (rreziku nga shpërtërsimi i trombit dhe si pasojë embolia), retinopatia diabetike (rrezik shumë i vogël i gjakderdhjes së retinës), terapia e paradokohshme ose konkurente antokoagulante.

Kundërindikacionet:

I kontraindikuar tek pacientët me hemoragji aktive, neoplazmat intrakraniale, malformacionet arteriovenoze, aneurizma, hipertensioni. I kontraindikuar tek pacientët me traumë apo intervenim kirurgjik intrakranial dhe intraspinal. Pastaj i kontraindikuar edhe tek pacientët me histori të hemoragjisë, hemoragjisë subarahnoidale.

Veprimet anësore:

Hemoragji cerebrale, ethe, hipotension, aritmi, edema, vjellje, pështirosje, gjakderdhje spontane (cerebrale, retroperitonale, gastrointestinale ), anafilaksë.

Dozimi:

Infarkti i miokardit: regjimi i përshpejtuar ( i filluar mbrenda 6 orësh), 15 mg me injekcion intravenoz i pasuar me infuzion intravenoz të 50 mg gjatë 30 minutave dhe pastaj 35 mg gjatë 60 minutave (doza e përgjithshme 100 mg gjatë 90 minutave); doza më të vogla përdoren te pacientët me peshë më të vogël se 65 kg).

Embolia pulmonare: 10 mg me injeckion intravenoz gjatë 1-2 minutave pasuar me infuzion intravenoz të 90 mg gjatë 2 orëve; maksimalisht 1.5 mg/kg te pacientët më të vogël së 65 kg.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 20mg (11.6 milion Nj), 50mg. (29 milion Nj), 100mg (58 milion Nj)

STREPTOKINAZA

Indikacionet:

Tromboza e venave të thella, embolia pulmonare, tromboembolia akute arteriale, tromboza qendrore venoze ose arteriale e retinës, tromboza e shanteve arteriovenoze; infarkti akut i miokardit.

Vërejtje të veçanta:

Rreziku nga gjakderdhja përfshirë ato nga punkcioni venoz ose procedurat invazive, çdo kompresion i mushkërive, shtatzania, aneurizma abdominale ose konditat në të cilat tromboliza mund të japë rritje te komplikimeve embolike siç janë atriumi i dilatuar i majtë me fibrilacion atrial (rreziku nga shpërtërsimi i trombit dhe si pasojë embolia), retinopatia diabetike (rrezik shumë i vigël i gjakderdhjes së retinës), terapia e paradokohshme ose konkurente antokoagulante.

Kundërindikacionet:

Hemoragji ose traumë e paradokohshme ose ndërhyrje kirurgjike (përfshirë ekstraktimin e dhëmbit), defektet e koagulimit, diateza, disekcioni i aortës, koma, histori e sëmundjeve cerebrovaskulare të paraqitura së voni me ose pa pasoja të paaftësisë, simptome të mundshme të ulcerës peptike të shfaqura së voni, gjakderdhje e rëndë vaginale, hipertension i rëndë, sëmundje aktive e mushkërive me kavitete, pankreatiti akut, sëmundjet e rënda të mëlqisë, varikozat ezofageale. Mund të shfaqen edhe reakcione të kryqëzuara të reakcioneve alergjike.

Mbetja e prolonguar e antitrupthave të streptokinazës apo anistreplazës mund të reduktojë efektivitetin e trajtimit pasues, kështu që asnjëri bar nuk do të duhet të përdoret sërish para ditës së katërt të përdorimit të parë.

Veprimet anësore:

Veprimet anësore të trombilitikëve janë kryesisht pështirosja, vjellja dhe gjakderdhja.Kur përdoren antitrombolitikët në infarktin e miokardit mund të paraqitet aritmia e shkaktuar nga riperfuzioni. Hipotensioni mund gjithashtu të paraqitet dhe rëndom mund të kontrollohet me elevacion të këmbëve të pacientit, ose duke reduktuar shpejtësinë e dhënjes së infuzionit ose duke e ndalur përkohësisht infuzionin. Dhembja e shpinës gjithshtu është raportuar. Gjakderdhja rëndom është e kufizuar në vendin e dhënjes së injekcionit por hemoragjia intracerebrale ose gjaderdhje nga ndonjë vend tjetër mund të paraqiten. Gjakderdhja serioze indikon ndërprerjen e dhënjes së trombolitikëve dhe mund të kërkojë administrimin e faktorëve të koagulimit dhe barnave antifibrinolitike (aprotinina osa acidi traneksamik). Sindromi Guillan-Baré mbas aplikimit të streptokinazës është raportuar rrallë.

Dozimi:

Me injekcion intravenoz jepen 250.000 njësi gjatë 30 minutave pastaj 100.000 njësi çdo orë deri në 12-72 orë varësisht nga konditat e monitorimit të parametrave të faktorëve të gjakderdhjes (të konsultohet literatura e prodhuesit).

Në infarkt të miokardit përdoren 1.500.000 njësi gjatë 60 minutave.

Me perfuzionim në venë: në 30 sekondat e parë perfuzionohen 250.000 Nj.N. dhe pastaj si dozë mbajtëse 100.000 Nj.N. në orë; kohëzgjatja e mjekimit ndryshon sipas rastit. Në mjekimin afatshkurtër përdoren 1,500.000 Nj.N. në orë.

Lokalisht: Infarkti akut i miokardit, 20,000 Nj.N. si dozë mbajtëse 2000-4000 Nj.N. në minutë. Tromboza dhe emboli perferike akute, subakute dhe kronike, 1000-2000 Nj.N. për 3 deri 5 minuta. Doza e përgjithshme e përdorur është deri në 1,200.000 Nj.N. Gjatë përdorimit këshillohet që të kryhet përcaktimi i kohës së protrombinës.

Për shantet trombotike arteriovenoze dhe përdorim intrakoronar te infarkti i miokardit duhet të konsultohet literatura e prodhuesit.

Dozat dhe format farmaceutike:

Injekcione: 100.000 I.U. amp, 250.000 I.U. amp, 750.000 I.U. amp, 1.5 M I.U. amp

2.11 BARNAT ANTIFIBRINOLITIKE DHE HEMOSTATIKËT

APROTININA

Indikacionet:

Pankreatiti akut dhe nekroza akute e pankreasit, pankreatiti kronik me recidiv, peritonitis, shoku, si masë preventive për ruajtjen e organeve të tjera abdominale tek intervenimet kirurgjike.

Kundërindikacionet:

I kontraindikuar tek pacientët me tejndjeshmëri në bar (pasi që është i fituar nga mushkëria e lopës atëherë është i kontraindikuar tek pacientët tek të cilët dihet se kanë hipersensitivitet në mishin e lopës).

Veprimet anësore:

Janë të natyrës alergjike (cianozë, dispne, mundim, palpitacione), prandaj kërkojnë ndërprerjen e terapisë.

Dozimi:

I.V. ngadalë 200.000-500.000 Nj, pastaj 50.000 Nj në orë si infuzion, sipas gjendjes klinike deri në 100.000Nj në ditë së paku 3 ditë. Pastaj dozohet individualisht deri në 10 ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Injekcione: 10.000 Nj/mL

ETAMSILATI

Indikacionet:

Te profilaksa e gjakderdhjeve kapilare sipërfaqësore, tek intervenimet kirurgjikale si dhe tek terapia urgjente e gjakderdhjeve interne postoperative dhe traumatike.

Kundërindikacionet:

Porfiritë.

Veprimet anësore:

Pështirosje, dhembje koke.

Dozimi:

Në qëllimet profilaktike: 3 orë para intervenimit kirurgjikal 1-2 tableta. Për qëllime terapeutike: çdo 4-6 orë nga 1 tabletë. Tek fëmijët: 10-15 mg/kg masë çdo 8-12 orë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Tableta: 500 mg.

2.12 BARNAT PËR RREGULLIMIN E LIPIDEVE

Antilipemikët

Mekanizmi i veprimit:

Endoteliumi vaskular luan një rol të rëndësishëm në përcaktimin e funksionit vaskular. Dihet se endoteliumi vaskular liron faktorë parakrinë siç është oksidi nitrik, i cili mund të ndikojë në tonusin vaskular, dhe tromboksani, një prostaglandin i cili mund të stimulojë agregimin e trombociteve. LDL holesteroli, dhe , posaçërisht, modifikati i oksiduar i LDL holesterolit i shkaktuar nga indi endotelial, konsiderohet të jetë një hap i rëndësishëm në procesin aterosklerotik. Marrëdhënia në mes të plazma lipideve të rritura dhe disfunksionit të arterieve koronare poashtu është vërejtur. LDL kolesteroli i oksiduar mund të dëmtojë relaksimin arterial të ndërmjetësuar nga endoteliumi. Mendohet se humbja e vazodilatimit të ndërmjetësuar nga endoteli është pjesëmarrëse në patogjenezën e iskemisë koronare. Disa studime kanë treguar marrëdhënien në mes të plazma lipideve të rritura dhe reaktivitetit të arterieve koronare ndaj vazokonstrikcionit të innuktuar nga acetilkolina.

HMG-CoA reduktazë inhibuesit bëjnë kompeticion me HMG-CoA për HMG-CoA reduktazë, enzim mikrozomal hepatik. Pengimi i veprimit të këtij enzimi zvogëlon sasinë e acidit mevalonik, paraardhësit të kolesterolit. Ky proces ndodh në hepatocite dhe është njëri prej dy mekanizmave të cilët gjenerojnë krijimin e kolesterolit. Kolesteroli poashtu mund të shkëputet nga LDL përmes endocitozës. Pasi që de novo sinteza e kolesterolit dëmtohet nga HMG-CoA reduktazë inhibuesit, rimarrja e kolesterolit nga LDL rritet.

Është vërejtur se lovastatina bën atenuimin e vazokonstrikcionit arterial të induktuar nga acetilkolina, dhe duket se ky veprim përkrahet nga probukoli, një antilipemik me karakteristika të supozuara antioksiduese. Prej kur është vërejtur mundësia që arteriet koronare të cilat përmbajnë pllaka aterosklerotike e kanë të zvogëluar përgjegjjen vazodilatatore, është menduar se LDL kolesteroli i zvogëluar me HMG-CoA reduktazë inhibitorë mund të stabilizojë pllakat aterosklerotike, dhe për këtë arësye të parandalojë iskeminë e shkaktuar nga vazokonstrikcioni. Është vërejtur se pervastatina redukton incidencën e vaskulopatisë koronare ,dhe poashtu, incidencën e çrregullimeve hemodinamike tek transplantimet kardiake të shkaktuara nga reakcioni i hudhjes së transplantatit, dhe për këtë arësye është lejuar mundësia e posedimit të një veprimi imunologjik të HMG-CoA reduktazë inhibitorëve.

Sekuesterët (ndarësit) e acideve biliare, siç janë kolestiramina dhe kolestipoli, krijojnë komplekse kimike me acide biliare gjatë riqarkullimit enterohepatik të tyre, dhe në këtë mënyrë i largojnë ato. Për këtë arsye pjesa më e madhe e veprimit të tyre kryhet brenda lumenit të traktit GI.

Mekanizmi i veprimit të derivateve të acidit fibrik është i paqartë. Veprimi parësor i tyre duket se ka të bëjë me një rritje të aktivitetit të protein lipazës, por këto barna poashtu mund të zvogëlojnë sintezën hepatike dhe sekrecionin e VLDL.

Mekanizmi i saktë i veprimit të dekstrotiroksinës është i panjohur, por katabolizmi dhe ekskrecioni biliar i kolesterolit është i shpejtuar. Veprimi kryesor ushtrohet në LDL. Edhe pse ndodh një rritje kompenzatore e sintezës së LDL, shkatërrimi i LDL është më i madh se sa sinteza e tij.

As mekanizmi i efektit antilipemik të cilinë e ushtron niacina nuk është i njohur, por dihet se nuk ka të bëjë me rolin e tij biokimik të vitaminës. Kanë qenë të propozuar disa mekanizma të mundshëm duke përfshirë këtu zvogëlimin e sintezës hepatike të LDL dhe VLDL, inhibimin e lirimit të acideve të lira yndyrore nga indi dhjamor, dhe inhibimin e lipolizës. Mekanizmi i fundit mund të jetë pasojë e veprimit inhibitor të niacinës në hormone lipolitike.

Probukoli mund të inhibojë transportin e kolesterolit prej zorrëve dhe mund të pengojë shndërrimin e acetateve në acid mevalonik, që paraqet një fazë të hershme të sintezës së kolesterolit. Ky agjent nuk vepron në fazat e mëvonshme të sintezës së kolesterolit. Probukoli poashtu mund të intensifikojë ekskrecionin fekal të kolesterolit dhe acideve biliare përmes bilës. Koncentrimet e larta të kolesterolit në serum redukohen, por efekti i tij në koncentrimin e lartë të triglicerideve në serum është i ndryshueshëm. Probukoli zvogëlon koncentrimin e LDL kolesterolit dhe të HDL kolesterolit në serum por ka efekt të vogël në VLDL kolesterol.Studimet e bëra in vitro dhe në shtazë sygjerojnë mundësinë e posedimit të karakteristikave antioksiduese të tij.

FLUVASTATINA

Indikacionet:

Tipet IV dhe V të hiperlipidemisë rezistente në përdorim të medikamenteve të tjera dhe në dietë.

Zvogëlimi i rrezikut nga sëmundjet koronare tek tipi IIb i hiperlipidemisë rezistente në forma tjera të mjekimit.

Hiperkolesterolemia primare- tipi IIa.

Kundërindikacionet:

Dëmtimet serioze të veshkeve, hipersenzitivitet ndaj këtij medikamenti, sëmundjet aktive të mëlçisë dhe rritja perzistente e pashpjeguar e enzimeve hepatike, shtatzania dhe periudha e të ushqyerit të fëmijëve me gji.

Veprimet anësore:

SNQ: kokëdhimbje, lodhje, dobësi, insomni.

SGI: dispepsi, diarre, mundim, vjellje, dhembje abdominale, konstipacion, flatulencë, çrregullime në dhëmb.

SH: trombocitopeni, anemi hemolitike, leukopeni.

SR: sinusit infeksione të rrugëve të sipërme respiratore, rinit, koll, faringit, bronkit.

Të tjera: Artropati, rritje e nivelit të enzimeve hepatike, reakcione hipersenzitive (ekzantemë, kruarje), dhembje muskulore.

Dozimi:

20-40 mg në ditë, në mbrëmje. Mund të paraqitet nevoja edhe për dy herë nga 40 mg në ditë.

Format farmaceutike dhe dozat:

Kapsulla: 20 mg, 40 mg.

Zvogëlimi i rrezikut nga sëmundjet koronare tek pacientët e moshës 40-50 vjeçare me hiperlipidemi rezistente në metoda tjera të mjekimit.

Kundërindikacionet:

Alkoolizmi, dëmtimet e mëlçisë, kolelitiaza, shtatzania dhe periudha e të ushqyerit me gji.

Veprimet anësore:

SNQ: kokëdhimbje, dobësi, marramendje.

SKV: fibrilim atrial.

SGI: dhembje abdominale, diarre, nauze, vjellje, dispepsi, konstipacion, apendicit akut.

Hematologji: anemi, leukopeni, eozinofili, trombocitopeni.

Hepatike: obstruksion i duktuseve biliare, ngritje e nivelit të enzimeve hepatike.

Dozimi:

Dy herë në ditë nga 600 mg (para marrjes së ushqimit).

Format farmaceutike dhe dozat:

Kapsulla: 300 mg.

Tableta: 600 mg.